lek. med. RAFAŁ AGATOWSKI
Nowotwory ucha środkowego są rzadkimi nowotworami regionu głowy i szyi. Są to zmiany łagodne lub złośliwe, które mogą rozwijać się z elementów ucha środkowego lub przechodzić do ucha z innych sąsiadujących struktur np. z regionu nosowej części gardła lub ucha zewnętrznego. W Polsce odnotowuje się tylko kilkadziesiąt zachorowań rocznie, a ryzyko zapadnięcia na ten nowotwór wzrasta wraz z wiekiem. Nowotwory łagodne diagnozowane są częściej u osób w 5 i 6 dekadzie życia, zaś szczyt zapadalności na zmiany złośliwe przypada na 8 dekadę życia. Częstość występowania u kobiet i mężczyzn jest podobna. Nie znane są czynniki ryzyka wystąpienia tych nowotworów.
Typy morfologiczne
Najczęstszym guzem ucha środkowego jest kłębczak lub przyzwojak. Są to z reguły zmiany łagodne charakteryzujące się powolnym wzrostem. Natomiast wśród nowotworów złośliwych najczęściej występujący jest rak płaskonabłonkowy o pośrednim stopniu zróżnicowania.
Objawy
Objawy nowotworów ucha środkowego zależą od ich miejscowienia, wielkości zmiany oraz naciekania sąsiadujących struktur. Charakteryzują się one głównie wzrostem miejscowym, a objawy mogą przypominać dolegliwości obserwowane w przewlekłym zapaleniu ucha. Zmiany łagodne mogą powodować zaburzenia słuchu, uczucie szumu lub tętnienia w uchu. Natomiast w nowotworach złośliwych ucha środkowego dolegliwości zgłaszane przez pacjentów są poważniejsze i można tu wymienić kłujący ból ucha, wyciek krwistej wydzieliny, niedosłuch, zawroty głowy lub niedowład nerwu twarzowego (opadanie kącika ust, utrata mrugania, zamykania oka, marszczenia czoła). Często występują przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych.
W kłębczaku najbardziej charakterystyczną dolegliwością jest pulsujący szum uszny. Inne objawy zależą od lokalizacji. Kłębczak umiejscowiony w jamie bębenkowej powoduje: niedosłuch przewodzeniowy, zaburzenia równowagi, zawroty głowy, uczucie pełności w uchu, krwawienie z przewodu słuchowego zewnętrznego. Natomiast kłębczak szyjny powoduje podobne objawy jak guz chromochłonny nadnerczy: napadowe poty, kołatanie serca, blednięcie. Wynika to z wydzielania hormonów i neurohormonów przez guz.
Stadia zaawansowania
Tak jak we wszystkich nowotworach narządów głowy i szyi także w nowotworach ucha środkowego obowiązuje klasyfikacja zaawansowania klinicznego TNM (T – wielkość guza, N –obecność przerzutów w węzłach chłonnych oraz M – obecność przerzutów w tkankach odległych).
Diagnostyka
Rozpoznanie raka ucha środkowego opiera się na ocenie histopatologicznej zmiany. Materiał do badań pobiera się z reguły w trakcie operacji chirurgicznej. Biopsja jest rzadziej wykonywana, gdyż w przypadku kłębczaka jest niebezpieczna, ponieważ jest to guz bardzo silnie unaczyniony. Natomiast tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny pozwalają na ustalenie stopnia zaawansowania nowotworu.
Leczenie
Podstawową metodą leczenia jest chirurgia i radioterapia. W niskim stopniu zaawansowania stosuje się chirurgię oszczędzającą zdrowe tkanki. W rakach zaawansowanych, wykonywane są rozległe zabiegi operacyjne polegające na usunięciu części lub całości kości skroniowej. W razie wątpliwości co do radykalności zabiegu istnieją wskazania do uzupełniającej radioterapii. Profilaktyczne usuwanie lub napromienianie okolicznych węzłów chłonnych w razie braku stwierdzenia w nich przerzutów nie jest zalecane. Chemioterapia nie jest stosowana rutynowo, ponieważ brak jest danych co do jej skuteczności, zarówno jako samodzielne leczenie czy w skojarzeniu z radioterapią.
Po leczeniu
Rokowanie po radykalnym usunięciu nowotworu jest korzystne. U większości pacjentów obserwuje się wieloletnie przeżycia.
Prewencja
Obecnie nie są zalecane programy profilaktyczne wczesnej diagnostyki w kierunku nowotworów ucha środkowego. Natomiast bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie przyczyn zaburzeń słuchu, uczucia szumu lub tętnienia w uchu oraz krwawienia lub wycieku z ucha.
