RAFAŁ AGATOWSKI
lek. med.

Rak krtaniowej część gardła

Rak krtaniowej części gardła jest niekontrolowanym wzrostem nieprawidłowych komórek nabłonka wyścielających dolną część gardła. W badaniach radiologicznych gardło dolne rozciąga się od górnego brzegu kości gnykowej do dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej. Rak krtaniowej części gardła w 70% umiejscowiony jest zachyłku gruszkowatym, gdzie występuje sześć razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Drugą lokalizacją najczęściej zajętą jest tylna ściana gardła, gdzie występuje w około 20% przypadków, cztery razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Natomiast w 5% obejmuje okolicę zapierścienną, gdzie występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Objawy

Do podstawowych objawów raka gardła dolnego zaliczyć można utrudnione połykanie pokarmu, dysfagia, utrata masy ciała, zaleganie pienistej wydzieliny w ustach, krwawienia o nieznanej przyczynie z gardła, bóle uszne oraz chrypka. Często pierwszym objawem budzącym niepokój pacjenta są chrypka i powiększone węzły chłonne w obrębie szyi.

Czynniki ryzyka

Do głównych czynników ryzyka należy narażenie błon śluzowych na dym papierosowy i spożywanie wysokoprocentowego alkoholu.

Stadia zaawansowania

Rak gardła dolnego zwykłe rozpoznawany jest w zaawansowanym stadium (około 80% chorych jest w III lub IV stopniu zaawansowania), dlatego wyniki leczenia są złe, najgorsze wśród nowotworów narządów głowy i szyi. Naturalny szybki przebieg raka wynika ze złożoności anatomicznej gardła. Istnienie potencjalnych otworów między podstawą czaszki, górnym zwieraczem gardła, środkowym zwieraczem gardła oraz dolnym zwieraczem gardła i poniżej niego, sprzyja miejscowemu szerzeniu się raka i zajęciu krtani wraz z jej chrząstkami oraz ustnej części gardła, natomiast duża ilości okolicznych naczyń chłonnych umożliwia rozsiew do węzłów chłonnych i narządów.

We wszystkich nowotworach narządów głowy i szyi obowiązuje klasyfikacja zawansowania klinicznego TNM. Określa ona poprzez każdą cechę stopień zaawansowania nowotworu w organizmie.

Cecha T określa wielkość guza i jego umiejscowienie, Cecha N – wielkość przerzutu węźle chłonnym oraz liczbę zajętych węzłów chłonnych, a Cecha M obecność przerzutów odległych. Oceniając powyższe cechy otrzymujemy stopień zaawansowania oznaczony od 0 do IV.

Diagnostyka

W przypadku istnienia specyficznych objawów podstawowym badaniem jest badanie lekarskie z użyciem giętkiego wziernika zakończonego kamerą. Każda podejrzana zmiana powinna być pobrana do badania histopatologicznego.

Przy rozpoznaniu raka gardła dolnego należy przeprowadzić dodatkowe badania obrazowe takie jak tomografia komputerowa, która jest konieczna do określenia stopnia zaawansowania nowotworu. W celu wykluczenia przerzutów odległych rutynowo wykonuje się RTG klatki piersiowej i badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej. Przydatne może być także zastosowanie Pozytonowej Tomografii Emisyjnej.

Leczenie

W przypadkach wczesnego zaawansowania miejscowego nowotworu bez przerzutów do węzłów chłonnych i przerzutów odległych leczeniem standardowym jest wyłącznie radioterapia, natomiast w wypadku znacznego zaawansowania miejscowego jednoczesna radiochemioterapia. Obie metody leczenia można zastosować w celu leczenia zaoszczędzającego krtań.

W przypadku istnienia przeciwwskazań do leczenia oszczędzającego z udziałem radioterapii, leczeniem podstawowym jest leczenie chirurgiczne, polegające na usunięciu krtani wraz z dolną częścią gardła oraz wycięcie okolicznych węzłów chłonnych. W większości przypadków po takim leczeniu istnieją wskazania do uzupełnienia zabiegu operacyjnego radioterapią lub radiochemioterapią.

U chorych z zaawansowanym rakiem krtaniowej części gardła częstym problemem jest pogorszenie odżywiana spowodowane zwężeniem górnego odcinka przewodu pokarmowego. Z tego powodu przed rozpoczęciem agresywnego leczenia z udziałem radioterapii i radiochemioterapii, które dodatkowo może nasilić dolegliwości powodujące afagię wykonuje się endoskopową mikrogastrostomię tzw. PEG. Polega ona na umieszczeniu rurki bezpośrednio przez skórę do żołądka w celu zapewnienia prawidłowego odżywiania.

U chorych ze znacznym zaawansowaniem choroby, u których istnieją przeciwwskazania do leczenia radykalnego ze względu na stan ogólny i zaawansowanie choroby stosuje się radioterapię i chemioterapię paliatywną w celu łagodzenia objawów.

W przypadku nawrotów miejscowych po radykalnym leczeniu oszczędzającym postepowaniem standardowym jest rozważenie ratującego zabiegu operacyjnego wraz z uzupełniającą chemioterapią.

Rokowanie

Rokowanie chorych na raka gardła dolnego jest gorsze w porównaniu do innych nowotworów regionu głowy i szyi. W przypadku wczesnego zaawansowania 5 letnie przeżycia kształtują się na poziomie 50-70%. Natomiast w rakach bardziej zaawansowanych pomimo zastosowania agresywnego leczenia wieloletnie przeżycia nie przekraczają 30%.

Prewencja

Podstawą prewencji jest unikanie palenia papierosów i spożywania wysokoprocentowego alkoholu. Obecnie nie rekomenduje się programów wczesnej diagnostyki w kierunku wykrycia tego nowotworu. Natomiast należy zaznaczyć, że bardzo ważne jest zwracanie uwagi na chrypkę i powiększone węzły chłonne na szyi utrzymujące się ponad 2 tygodnie pomimo zastosowanego leczenia.