ANNA LEWANDOWSKA
mgr farmacji, redaktor portalu, gdziepolek.pl

Czas na suplementy: dlaczego, kiedy i jak je brać, by osiągnąć maksymalne korzyści

Nawet najbardziej zbilansowane diety mogą nie dostarczać wszystkich potrzebnych składników odżywczych. Wtedy przydają się suplementy, które są jej pełnowartościowym uzupełnieniem. Zbliżający się okres jesienno-zimowy to odpowiedni momentem do refleksji nad własnym stanem zdrowia, kondycją fizyczną, samopoczuciem, a przede wszystkim dietą, bogatą w mikro- i makroelementy, dostarczane zarówno z żywnością, jak i z suplementów diety.

Suplement diety – co to takiego?

Prawo bardzo jasno i wyraźnie rozgranicza leki i suplementy. Pod pojęciem suplementu diety należy rozumieć specjalistyczną żywność przeznaczoną dla osób zdrowych, której celem jest uzupełnienie codziennej diety. Suplementy to skoncentrowane źródła witamin, minerałów lub innych substancji, wytworzone w formie umożliwiającej precyzyjne dawkowanie (np. w kapsułkach, tabletkach, proszku lub płynie). Suplementy są obecnie niezwykle popularnym źródłem wszelkich makro oraz mikroelementów, dzięki którym nasze ciało i umysł mogą w pełni funkcjonować.

Zadaniem odpowiednio dobranej suplementacji jest przede wszystkim uzupełnienie występujących w organizmie niedoborów. Suplementów diety nie można oczywiście utożsamiać z lekami, stosowanie suplementu nie ma na celu wyleczenia choroby, a zmniejszenie jej czynników ryzyka. Zatem nic nie stoi na przeszkodzie, aby w wielu przypadkach, np. w sezonie jesienno-zimowym leczenie farmakologiczne uzupełniać właśnie suplementacją.

Zadania suplementów diety

Przede wszystkim trzeba zdać sobie sprawę, że suplementy są uzupełnieniem dla zdrowej diety – nie są jej substytutem. Niektórzy oszukują samych siebie, uważając, że – nawet jeśli źle się odżywiają – nadrobią utracone wartości odżywcze, przyjmując wiele suplementów. Zdrowa dieta jest fundamentem dobrego samopoczucia, a suplementacja ma na celu pomoc zyskać pewność, że dostarczamy swojemu organizmowi wszystkie potrzebne składniki odżywcze, które wzmacniają pozytywne skutki spożywania pożywnej żywności – ale ich nie zastępują. Suplementy diety przyjmuje się nie bez przyczyny. Każdy, kto po nie sięga, oczekuje określonych efektów, które obiecują producenci.

Przed wprowadzeniem jakichkolwiek suplementów do swojego regularnego planu diety, najpierw skonsultuj się ze swoim lekarzem,  omów z nim swoje sprecyzowane cele i zalecenia oraz współdziałanie suplementów z lekami, które przyjmujesz. Lekarz uwzględni w swoich zaleceniach Twój wiek, ogólny stan zdrowia i inne kwestie medyczne.

Najogólniej funkcje suplementu diety można podzielić na:

• kosmetyczne – poprawienie wyglądu zewnętrznego. Zazwyczaj dotyczy poprawy wyglądu włosów, skóry i paznokci. Dostarcza witaminy i minerały, które odmładzają oraz wpływają na ogólną promienność cery, a także zapobiegają wypadaniu włosów czy łamaniu się paznokci;
• profilaktyczne – dotyczy suplementów stosowanych szczególnie w okresie jesienno-zimowym, gdy naturalna odporność zostaje osłabiona. Ich zadaniem jest przede wszystkim profilaktyczne zapobieganie skutkom ewentualnych niedoborów. Dotyczy również suplementów stosowanych przed ewentualną terapią lekami, które mogą wpływać na gorsze wchłanianie określonych witamin czy minerałów, jako profilaktyka przed ich niedoborem;

Suplementacja – dlaczego warto stosować?

Suplementacja jest szczególnie przydatna w sytuacjach, gdy z diety trudno jest uzyskać wszystkie niezbędne witaminy i minerały. W okresie jesienno-zimowym często  obserwuje się rezygnację z codziennej aktywności fizycznej, a posiłki nie zawsze są w stanie pokryć całkowite zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze. Suplementacja może wówczas pomóc utrzymać dobre samopoczucie psychiczne i poprawić funkcjonowanie organizmu. Ponadto można dopasować suplementację indywidualnie do Twoich potrzeb. Pamiętaj jednak, że suplementacja to tylko uzupełnienie codziennego jadłospisu, a nie produkt, który może zastąpić pełnowartościowe żywienie!

Jesienią i zimą Twoje ciało potrzebuje szczególnej pomocy, aby utrzymać odporność. Aby wesprzeć jego działanie, należy dostarczać mu regularnie niezbędnych składników odżywczych, witamin i minerałów.  Do tych najistotniejszych należą:

• Witamina D3 – rekomendacje lekarzy jasno wskazują, że zarówno dzieci, jak i dorośli, w tym kobiety w ciąży, powinni suplementować tę witaminę. Reguluje ona gospodarkę wapniowo – fosforanową i odpowiada za prawidłową mineralizację kości, ma istotne znaczenie w profilaktyce cukrzycy oraz chorób nowotworowych, wspiera pracę układu nerwowego, sercowo – naczyniowego, działa aktywizująco na układ odpornościowy i przeciwzapalnie. Dlatego ważna jest zarówno w profilaktyce infekcji jak i podczas jej trwania.
• Witamina C (kwas askorbinowy) – wspiera ona funkcjonowanie układu odpornościowego, uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, jest niezbędna do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego, syntezy kolagenu i ułatwia przyswajanie żelaza. Witamina C wykorzystywana jest również do produkcji kosmetyków po które warto sięgać zimą.
• Witamina E – to kolejny ważny składnik w diecie, którego brakuje nam zimą ze względu na obniżoną jej podaż, pochodzącą z owoców i warzyw. Jest to jeden z najsilniejszych antyoksydantów. Wpływa zarówno na zdrowe oczy, funkcjonowanie układu nerwowego, pracę mięśni oraz poprawia stan skóry, włosów i paznokci.
• Cynk – właściwości tego pierwiastka decydują o tym, że korzystnie wpływa na wygląd skóry, włosów i paznokci,wspiera układ immunologiczny i ogranicza zakażenia wirusowe,
• Selen – regulując funkcjonowanie tarczycy wpływa na wiele układów w organizmie, w tym wspiera odporność,
• Żelazo – jako składnik hemoglobiny uczestniczy w transporcie tlenu, ma znaczącą rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz odpornościowego,
• Magnez – wspomaga układ nerwowy, pracę mięśni, układ sercowo-naczyniowy, kostny, trawienny i wiele innych.

Zagrożenia związane z przyjmowaniem suplementów

Suplementy diety mogą wprawdzie stanowić uzupełnienie, jednak ich nieuzasadnione stosowanie może się wiązać z pewnymi zagrożeniami. Po pierwsze należy pamiętać, że producent nie zawsze umieszcza informacje dotyczące przeciwwskazań do stosowania danego suplementu. Po drugie suplementy diety mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami.

Niekorzystne dla zdrowia jest także przyjmowanie kilku suplementów diety jednocześnie. Może to prowadzić do przekroczenia górnych tolerowanych poziomów spożycia. Wartość tę można również przekroczyć, przyjmując równocześnie dany składnik z diety i suplementu.

Należy też pamiętać, że niezależnie od zadania, jakie ma pełnić suplement diety,  warto zachować ostrożność przy kupowaniu suplementów diety. Ważne jest, aby pochodziły od sprawdzonych i zaufanych firm, które mają doświadczenie i zajmują się tworzeniem produktów z najwyższą dbałością o jakość oraz przestrzegają obowiązujących norm i zaleceń. Jak pokazał raport Najwyższej Izby Kontroli z 2017 r. suplementy diety pochodzące z niepewnych źródeł, mogą być zanieczyszczone np. środkami dopingującymi. Ryzyko wyboru nieodpowiedniego produktu zwiększa się, jeśli stosuje się preparaty z „niejasnych” źródeł. Konsekwencją mogą być niebezpieczne dla zdrowia pacjentów skutki uboczne.

Prawidłowe stosowanie suplementów zdrowia i ich skutki:

1. Konsultacja z lekarzem: Zawsze przed rozpoczęciem suplementacji należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. To pozwoli na dobranie odpowiednich suplementów w odpowiednich dawkach, uwzględniając indywidualne potrzeby i ewentualne choroby czy alergie.
2. Zalecana dawka: Należy zawsze przestrzegać zalecanej dawki suplementu przez producenta lub zalecenia lekarza. Przedawkowanie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, nawet jeśli dany suplement jest naturalny.
3. Uzupełnianie diety: Suplementy zdrowia nie powinny zastępować zróżnicowanej diety, ale raczej ją uzupełniać w przypadku niedoborów składników odżywczych.
4. Regularność i czas trwania: Suplementy powinny być stosowane regularnie i przez określony czas, jeśli taki jest zalecany. Niektóre składniki mogą się gromadzić w organizmie i przedłużone stosowanie w nadmiernych dawkach może być niekorzystne.
5. Przeciwwskazania: Należy uważać na przeciwwskazania i potencjalne interakcje z lekami. Niektóre suplementy mogą być niebezpieczne dla osób z pewnymi schorzeniami lub przyjmujących konkretne leki.
6. Kupowanie z zaufanych źródeł: Wybieraj produkty od renomowanych producentów i kupuj je w aptekach, aby mieć pewność co do jakości i składu.

Podsumowując, suplementy zdrowia mogą być cennym wsparciem dla organizmu, ale ich stosowanie powinno odbywać się odpowiedzialnie, zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty. Warto korzystać z nich jako uzupełnienia zrównoważonej diety i pamiętać o przestrzeganiu zalecanych dawek, aby uniknąć negatywnych skutków zdrowotnych. Wybierając suplement diety warto postawić na sprawdzonych i cieszących się zaufaniem producentów. W przypadku jakichkolwiek pytań czy wątpliwości można poprosić o wsparcie farmaceutę, który z pewnością doradzi najlepsze rozwiązanie. 

Piśmiennictwo

• Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. NIZP-PZH, 2020.
• Bojarowicz, H., & Dźwigulska, P. (2012). Suplementy diety. Część I. Suplementy diety a leki–porównanie wymagań prawnych. Hygeia Public Health, 47(4), 427-432.
• Bojarowicz H.,Dźwigulska P.Suplementy diety. Część II. Wybrane składniki suplementów diety oraz ich przeznaczenie. Hygeia Public Health. 2012,47(4):433-441. 
• Bojarowicz, H., & Dźwigulska, P. (2012). Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami. Hygeia Public Health, 47(4), 442-447.
• Hys, K. (2017). Wpływ przekazu handlowego na sprzedaż produktów leczniczych i suplementów diety w Polsce. Zarządzanie. Teoria i Praktyka, 22(4), 27-33.
• Mieszkowska, M., & Michota-Katulska, E. (2008). Suplementy diety – korzyści i działania niepożądane. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka, 28-30.
• Stoś, K., Wierzejska, R., & Siuba, M. (2012). Rola suplementów diety w realizacji norm. [W:] Normy żywienia dla populacji polskiej–nowelizacja, 182-190.
• Wierzejska R., Suplementy diety – panaceum na współczesne dolegliwości zdrowotne czy triumf reklamy? Medycyna Rodzinna, 2017, 2, 136-142.