Drogi Rodzicu! Czy wiesz, że prawidłowe żywienie ma bardzo duży wpływ na rozwój odporności Twojego dziecka? Prawidłowe żywienie to jedna z kluczowych kwestii w budowaniu odporności. Odżywianie ma wpływ na stan zdrowia Twojego dziecka oraz na jego zdolność do walki z chorobami i infekcjami.

Ważne jest, aby dieta dziecka była zróżnicowana i bogata w różne składniki odżywcze. Właśnie dzięki nim organizm malucha otrzymuje potrzebną energię i budulec, a także wchłania składniki mineralne i witaminy.

Jak rozwija się odporność dziecka?

W momencie narodzin układ odpornościowy dziecka jest nadal niedojrzały i musi nauczyć się, jak radzić sobie z otaczającym środowiskiem. Układ odpornościowy kształtuje się już w życiu płodowym i trwa przez całe dzieciństwo i okres dojrzewania. Ale noworodek, przychodząc na świat, nie jest zupełnie bezbronny wobec patogenów. Jednak na początku systemy odpornościowe są bardzo mało rozwinięte i potrzeba czasu oraz właściwych bodźców, aby układ immunologiczny nabrał „wprawy” w działaniu. W momencie przyjścia na świat noworodek posiada jałowy układ pokarmowy, który jest kolonizowany bakteriami, m.in. podczas przejścia dziecka przez kanał rodny oraz tzw. „kangurowanie” czyli kontakt skóra do skóry rodzica z dzieckiem zaraz po porodzie. Te pierwsze godziny po pojawieniu się na świecie tworzą podwalinę pod ochronę przed patogenami poprzez tworzenie unikalnej mikrobioty dziecka.

Jak mleko matki wpływa na odporność dziecka?

Kolejnym czynnikiem, który wpływa na odporność u dziecka, jest karmienie naturalne. Karmienie piersią to pierwszy ważny etap we wzmacnianiu układu immunologicznego dziecka. Mleko matki jest tym pokarmem, którego nie jest w stanie zastąpić żaden inny produkt spożywczy. Posiada w sobie bardzo cenne składniki, jak choćby żywe kultury bakterii, które budują prawidłowy mikrobiom dziecka. Siara, czyli pierwsze mleko kobiety, zawiera niezwykle ważne substancje o działaniu immunomodulującym, o stężeniu kilkukrotnie wyższym niż w mleku dojrzałym. Jednym z lepiej poznanych czynników odpornościowych w mleku kobiecym jest wydzielnicza immunoglobulina IgA, która wraz z mlekiem dociera do jelit dziecka, gdzie przylega i wbudowuje się w śluzówkę, tworząc miejscową tarczę ochronną przed wirusami, bakteriami i alergenami. To ono daje maluchowi tzw. bierną odporność. Jest to szczególnie ważne w pierwszym okresie życia dziecka, kiedy dopiero buduje ono swoją własną odporność.

Oprócz wyważonych podstawowych składników odżywczych, takich jak białka, tłuszcze i węglowodany, mleko matki zawiera też specjalne składniki nazywane oligosacharydami (HMO), które wspierają rozwój prawidłowej flory bakteryjnej dziecka.

Karmienie piersią sprzyja równowadze pomiędzy mechanizmami tolerancji i aktywnej odpowiedzi immunologicznej. Dzięki temu organizm dziecka karmionego w sposób naturalny w istotny sposób jest chroniony przed zakażeniami i alergią. Jeśli tylko to możliwe, zaleca się wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka, ale krótsze karmienie piersią lub karmienie częściowe również przynosi korzyści zdrowotne, chroni przed chorobami infekcyjnymi i wspiera kształtowanie odporności.

Wpływ diety dziecka na odporność

Po zakończeniu wyłącznego karmienia piersią, w oparciu o aktualny schemat żywienia niemowląt, dieta niemowlęcia zaczyna być rozszerzana. Należy zwracać uwagę, by produkty podawane dziecku były wysokiej jakości.

Czynnikiem żywieniowym, który nie tylko zmniejsza ryzyko infekcji, ale także wspiera działanie układu immunologicznego, kiedy patogen już pojawi się w organizmie, jest wysokie spożycie warzyw i owoców. Zachęca się, aby w różnych formach warzywa i owoce codziennie pojawiały się na talerzach najmłodszych.

Witaminy są niezbędne do życia oraz do prawidłowego funkcjonowania organizmu malucha. Dla układu immunologicznego szczególnie ważne są witaminy: A, C, E i D. Komórki układu odpornościowego są szczególnie wrażliwe na utlenianie. Bardzo dużą zdolność do ochrony układu immunologicznego przed wolnymi rodnikami wykazują karotenoidy, kwas askorbinowy oraz tokoferole. Na układ odpornościowy dziecka znacząco wpływa także odpowiednia podaż składników mineralnych w diecie. Wśród tych, które mają największy wpływ na układ immunologiczny, wyróżnić można selen, cynk oraz żelazo.

Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego duże znaczenie ma też jakość tłuszczy obecnych w codziennej diecie — tzw. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) modulują odpowiedź zapalną, biorącą udział w obronie immunologicznej. Szczególne właściwości przypisuje się niezbędnym nienasyconym kwasom tłuszczowym (NNKT) omega-3 oraz omega-6. Kwasy te są konieczne do prawidłowego wzrostu i rozwoju dzieci. Źródłem NNKT są przede wszystkim oleje roślinne, a podstawowym źródłem kwasów EPA i DHA są ryby morskie. Najnowsze dane wykazują, że wczesne spożycie ryb sprzyja rozwojowi, zmniejsza ryzyko rozwoju alergii.

W literaturze medycznej można znaleźć wiele informacji na temat znaczenia probiotyków i prebiotyków w prawidłowej diecie dzieci. Probiotyki, działając bezpośrednio w jelitach, konkurują o składniki odżywcze oraz miejsce w błonie śluzowej jelita, ograniczając w ten sposób liczbę niepożądanych drobnoustrojów. Rozwój mikroflory oraz tworzenie się bariery jelitowej jest procesem stopniowym. W wieku 2-3 lat skład mikroflory znacznie się stabilizuje i zaczyna przypominać florę dorosłego człowieka. Bardzo dobrym źródłem bakterii probiotycznych w diecie dziecka są mleczne napoje fermentowane, takie jak: kefir, jogurt czy mleko acidofilne. Dodatkowym plusem tych produktów jest obecność niewielkiej ilości laktozy, która wspomaga wzrost bakterii, będąc jego pożywką.

Częste infekcje w okresie dzieciństwa zmuszają często rodziców do podawania dzieciom antybiotyków, które powodują wyjałowienie przewodu pokarmowego, dodatkowo osłabiając organizm dziecka, które staje się podatniejsze na kolejne infekcje. Stosowanie w tym okresie probiotyków ma szczególne znaczenie, bo umożliwia zasiedlenie jelita korzystną mikroflorą, wyrównując niedobory korzystnych bakterii.

Warto podkreślić, że wszystkie wyżej wymienione składniki powszechnie występują w żywności. Dobrze skomponowany, urozmaicony jadłospis bez problemu dostarczy odpowiedniej ilości każdego z nich, bez konieczności ich suplementacji. Rekomendacje żywieniowe mówią natomiast o konieczności suplementacji witaminy D, ze względu na jej niewystarczającą syntezę w organizmie. Dawkę i okres suplementacji najlepiej skonsultować ze specjalistą.

Podsumowanie

Chcąc wspierać prawidłowy rozwój układu odpornościowego dzieci, pamiętajmy o wdrażaniu zasad zdrowego trybu życia, obejmującego rodzinne aktywności na świeżym powietrzu, dbałość o prawidłowy sen, a także zbilansowaną i zróżnicowaną dietę. Żywienie bezsprzecznie wpływa na funkcjonowanie organizmu, w tym układu odpornościowego. Zbilansowana, różnorodna i kolorowa dieta pomoże wzmocnić obronę przed infekcjami, a w razie ich wystąpienia skrócić czas choroby i intensywność objawów. Warto pamiętać, że to my dorośli jesteśmy wzorem dla dziecka, dlatego chcąc wspierać jego odporność, dbajmy również o swoją własną.

Bibliografia:

1. Kościej i wsp., 2017: Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci., Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 110-117.
2. Szajewska H, Socha P, Horvath A i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Stand Med Pediatr 2014, 3(11): 321-338.
3. Chlebna-Sokół D, Karalus J, Łupińska A. Znaczenie witamin w profilaktyce infekcji jesienno-zimowych. Prz Pediatr 2012, 42(1): 15-20.
4. Szajewska H, Horvath A, Rybak A, Socha P. Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Stand Med Pediatr 2016, 1(13): 9-24.
5. Agostoni C, Braegger C, Decsi T, et al. Karmienie piersią — stanowisko Komitetu Żywienia ESPGHAN Wersja polska. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2009, 49(1): 112-125.