AGNIESZKA WARDA-BURCZYŃSKA
Psycholog

Okres dojrzewania jest burzliwym czasem. W ciele i psychice młodego człowieka zachodzą wówczas intensywne zmiany. Przemiany dotyczą także sfery społecznej, młodzież dorastając poszukuje własnej tożsamości. Dorastanie to kluczowy etap w rozwoju. Od jego przebiegu zależy to czy młody człowiek stanie się samodzielny i niezależny. Aby w dorosłości możliwe było budowanie zdrowych i trwałych relacji przyjacielskich, romantycznych oraz zawodowych, konieczna jest powolna separacja od osób, z którymi nastolatek jest spokrewniony. W pewnym momencie życia znajomi muszą stać się dla niego ważniejsi niż rodzice.

Dorosłym często trudno jest zaakceptować fakt, że ich dziecko bardziej liczy się z opinią kolegów, niż z ich zdaniem i zasadami. Rodzice często dostrzegają jedynie cechy buntu. Nie mogą pogodzić się z tym, że nastolatek coraz częściej wybucha, jest niespokojny i kłótliwy, a jego nastroje potrafią zmieniać się w mgnieniu oka. Uwadze rodziców nie umyka zazwyczaj to, że dziecko przestaje ich słuchać i zaczyna mieć własne zdanie na każdy temat. Bardzo istotne jest, aby dorośli zaakceptowali, fakt, że takie zachowania są wpisane w ten etap rozwoju. To właśnie teraz ich dziecko wkracza w dorosłość i przygotowuje się do samodzielnego życia. Wszystkie wyżej wymienione zachowania są sposobem na zbudowanie autonomii i niezależności.

Kontakty rówieśnicze w okresie dojrzewania gwarantują zaspokojenie, jednej z ważniejszych w tym czasie, potrzeb – przynależności. Młodzi ludzie wchodzą ze sobą w szereg interakcji. Kiedy życie nastolatków zaczyna kręcić się wokół rówieśników, powstaje wyraźna granica pomiędzy „my” – młodzież, a „oni” – dorośli, co tworzy poczucie wspólnoty. Nastolatkowie nawiązują bliskie przyjaźnie, wchodzą w swoje pierwsze związki, tworzą paczki, w których wspólnie bawią się i świętują. Zazwyczaj dążą do zewnętrznego upodobnienia się do siebie przez zachowanie, ubiór czy używanie specyficznego, młodzieżowego żargonu. Stanowi to sposób wzmacniania tożsamości.

Nastolatkowie najczęściej nie chcą rozmawiać z dorosłymi o swoich problemach, z uwagi na silną potrzebę separacji od nich. Często mają poczucie, że rodzice i nauczyciele w ogóle ich nie rozumieją. Dorośli miewają tendencje do udzielania rad. Nastolatkowie najczęściej ich nie potrzebują. Ważniejsze niż gotowe rozwiązanie, jest dla nich poczucie bycia zrozumianym. Osoby w tym samym wieku stoją przed podobnymi wyzwaniami i mierzą się ze zbliżonymi trudnościami, dlatego w tym okresie to głównie przyjaciele zapewniają wsparcie emocjonalne. Spędzanie czasu i rozmowy z rówieśnikami dają poczucie bezpieczeństwa i tak bardzo ważnego bycia wysłuchanym i zrozumianym. Wspólne przeżywanie trudnych momentów daje nie tylko poczucie przynależności, ale wspomaga także radzenie sobie z problemami oraz budowanie poczucia własnej wartości i pewności siebie.

Grupa rówieśnicza może wywierać na nastolatka zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ. Niewątpliwie doświadczanie solidarności grupowej wzmacnia poczucie fizycznego i emocjonalnego bezpieczeństwa. Interakcje z rówieśnikami są też doskonałą okazją do nauki umiejętności społecznych. Nastolatkowie uczą się komunikacji, współpracy oraz rozwiązywania konfliktów. Rozwijają empatię i zdolność do dostrzegania perspektywy innych ludzi. Te umiejętności są niezbędne w tworzeniu przyszłych, satysfakcjonujących relacji nie tylko osobistych, ale i zawodowych. Nierzadko jednak relacje społeczne są dla młodych cierpienia, kiedy doświadczają oni przemocy, nękania czy wykluczenia z grupy. Poczucie własnej wartości niekiedy przeradza się w zuchwałość, a obawa o bezpieczeństwo w agresję. Uważność dorosłych jest wówczas szczególnie ważna, aby móc w odpowiednim czasie zareagować.

Szybkie tempo życia, stawianie na przyszły sukces, co za tym idzie bardzo duża ilość zajęć szkolnych i pozaszkolnych sprawiają, że młodzi ludzie często mają niewiele czasu na utrzymywanie relacji z przyjaciółmi. Izolacja społeczna może prowadzić do szeregu konsekwencji, w tym doświadczania wysokiego poziomu lęku, a nawet depresji. Pamiętajmy, że budowanie pozytywnych relacji z rówieśnikami w okresie dorastania ma wpływ na całe przyszłe życie. Kontakty z rówieśnikami dają młodym ludziom poczucie przynależności, które umożliwia zdystansowanie się od postaw i wartości rodziców, co stanowi fundament autonomii, której zbudowanie jest konieczne do samodzielnego życia. Zatem wspieranie nastolatków w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji rówieśniczych powinno być priorytetem dla rodziców i wychowawców.