PAULINA MAZUREK
neurologopeda

Prezent na Dzień Dziecka, urodziny, czy inną uroczystość to nie lada wyzwanie dla rodziców, dziadków, czy chrzestnych. Każda z tych osób chce sprostać oczekiwaniom dziecka i sprawić mu radość. Niektóre zabawki mogą jednak wywołać więcej szkody niż pożytku.

Jakie zabawki wydają się być atrakcyjne dla dziecka? – niewątpliwie te grające, świecące itp. Wielu z rodziców wierzy w to, że te właśnie przedmioty wspierają dzieci w rozwoju mowy. Nic bardziej mylnego. Zabawki elektroniczne, interaktywne odciągają uwagę dziecka od rodzica, opiekuna, a co za tym idzie zastępują interakcje międzyludzkie. Współczesne zabawki cieszą się swoją popularnością przez krótki czas, najczęściej do momentu pojawienia się na rynku kolejnych ,,nowości’’. Należy pamiętać, że nie wszystko, co drogie jest dobre. Tradycyjne zabawki takie, jak: klocki, lalki, samochodziki itp. to przedmioty, które cały czas są aktualne i budzą zainteresowanie dzieci. Rodzice wypowiadają do dzieci mniej słów podczas zabawy zabawkami grającymi, niż podczas zabawy tradycyjnymi zabawkami. Przedmioty interaktywne odbierają cały proces twórczy dzieciom poprzez natężenie bodźców wzrokowych i słuchowych, co za tym idzie mogą przynieść więcej krzywdy niż korzyści.

Co kupować, a czego nie kupować dzieciom?

Zabawki mają za zadanie angażować zarówno dziecko, jaki i rodzica/opiekuna. Wspólna zabawa wspiera relacje, a co za tym idzie również rozwój językowy. Nie warto podchodzić do zabawy na zasadzie ,,dam dziecku, niech się pobawi, będzie chwila spokoju’’. Należy wybierać zabawki typu ,,dam i pobawię się z nim’’.

Ważne jest, aby kupować zabawki dostosowane do wieku dziecka. Warto zwracać uwagę na to z czego dany przedmiot, którym pozwalamy bawić się dziecku jest wykonany. Dzięki temu uchronimy malucha na przykład przed połknięciem drobnych elementów.

Gadżety typu tablet, czy smartfon nie są przeznaczone dla dzieci. Sprzęty te w znacznym stopniu ograniczają rozwój społeczny i poznawczy, a więc hamują rozwój mowy. Są one klatką, nierealnym światem, w której zamknięte są maluchy.  Dzieci poniżej 3. roku życia nie czerpią żadnych korzyści edukacyjnych używając tego typu sprzętów. Mózg jest plastyczny przez całe życie, ale jego najintensywniejszy rozwój odbywa się do 3. roku życia. Nie należy zatem przegapić tego cennego czasu. Specjaliści zwracają uwagę na fakt, że urządzenia cyfrowe pogarszają jakość snu. Należy również pamiętać, aby nie dawać ich dzieciom przynajmniej godzinę przed snem. Wirtualny świat w szybkim tempie staje się bardzo atrakcyjny dla dzieci, nie potrzebują one zatem przebywania z innymi ludźmi.

Zabawki grające to kolejna grupa przedmiotów, które negatywnie wpływają na rozwój małych dzieci. Zabawki te, jak też wspomniane przeze mnie wcześniej tablet, smartfon, czy telewizor stymulują prawą półkulę mózgu, która odpowiedzialna jest za odbiór i przetwarzanie bodźców obrazowych i dźwiękowych (niejęzykowych). Prowadzi to do ,,wyłączenia się’’ lewej półkuli mózgu odpowiedzialnej za rozwój językowy. Nadmierne stymulowanie prawej półkuli mózgu u dzieci może powadzić do opóźnionego rozwoju mowy, trudności w uczeniu się, a także problemów z zasypianiem.

Często spotykamy się z sytuacją, kiedy to noworodek dostaje w prezencie karuzelę grającą. Mrugające światełka, dźwięki znajdujące się nad głową dziecka mogą powodować nadmierne pobudzenie układu nerwowego, kłopoty ze snem, czy ogólne rozdrażnienie. Układ nerwowy niemowlaka nie jest gotowy na odbiór takich bodźców. Bardzo ważny w tym okresie jest dla dziecka kontakt z rodzicem, bliskość, przytulanie, głaskanie, czy kołysanie. Zabawki grające, świecące, śpiewające nie są w stanie tego zastąpić. Malutkie dziecko przed snem powinno się wyciszyć. Jeśli chcemy kupić karuzelę, to te kontrastowe, np. czarno-białe, które nie świecą i nie grają będą o wiele lepszym wyborem.

Wybierz świadomie

Zabawki powinny sprawiać radość dzieciom, być dla nich ciekawe, bezpieczne, a także pozytywnie wpływać  na ich rozwój. Wiele osób ma problem z wyborem prezentu dla swojej pociechy. Postaram się  podpowiedzieć, jakie zabawki będą korzystnie wpływały na rozwój dzieci.

Wybór zabawek w obecnym czasie stanowi nie lada wyzwanie. Bardzo ważne jest, aby wybierać te zabawki, które pozwalają dziecku na kreatywność oraz rozwój wyobraźni. Powinniśmy wybierać takie zabawki, które dają dziecku możliwość zabawy w różny sposób, nie narzucając przy tym określonego schematu. Zdecydowanie nie pozwalają na to zabawki elektroniczne. Niewątpliwie wszystkie przedmioty, które wybieramy powinny być również dostosowane do wieku dziecka, a także posiadać niezbędne certyfikaty.

Pamiętajmy zatem, że większość zabawek nazwanych na rynku ,,edukacyjnymi’’ nie ma z tym nic wspólnego, ponieważ nie wspiera rozwoju mowy dziecka, wręcz przeciwnie. Zabawki grające, w których należy nacisnąć jedynie przycisk nie wnoszą nic do rozwoju dziecka. Na początku rozwoju mowy potrzebna jest duża liczba okazji do kontaktu z drugą osobą. Dziecko nabywa mowę poprzez interakcje, kiedy to słowo osadzone jest w kontekście, któremu towarzyszą emocje. Zabawa zabawkami tradycyjnymi, a także czytanie książek poszerza zasób słownictwa dziecka. Nieodpowiednie warunki rozwojowe oraz brak właściwej stymulacji sprawiają, że ciągle wzrasta liczba dzieci z opóźnionym rozwojem mowy.

Jakie zabawki wpływają korzystnie na rozwój dziecka?

Zabawki kontrastowe będą doskonałym wyborem dla niemowląt. Nowonarodzone dziecko poznaje świat poprzez dotyk i kontakt ze skórą. Po narodzinach to wzrok jest najmniej rozwiniętym zmysłem. Dopiero z upływem czasu mózg dziecka uczy się różnicowania kolorów. Warto zatem kupować najmłodszym zabawki kontrastowe, a także delikatnie szeleszczące, gdyż stymulują one rozwój zmysłu wzroku i dotyku. Do takich zabawek zaliczamy między innymi: książeczki sensoryczne, woreczki sensoryczne, przekłądanki, pacynki na place, a także jednokolorowe grzechotki, czy bączki.

Dzieci w wieku 1-2 lata podczas zabawy powinny ćwiczyć koncentrację uwagi, sprawność manualną, wzrokową oraz uczyć się cierpliwości. Ponadto powinny poznawać nowe kształty, kolory, faktury itp. oraz uczyć się myślenia logicznego, a także myślenia przyczynowo – skutkowego. Zabawki, które wspierają ten rozwój to na przykład: sortery kolorów i kształtów, klocki sensoryczne, tablice manipulacyjne, układanki, drewniane kuchnie, tunele, kolejki z lokomotywą i wagonami. Warto również zakupić hulajnogę, huśtawkę, a także pchacz, rowerek, piłki lub basen z kulkami. Ta ostatnia grupa szczególnie przyczyna się do rozwoju ruchowego, który jest ściśle związany z rozwojem mowy.

Ciekawym pomysłem na prezent dla malucha będą również instrumenty muzyczne. Dzięki nim dzieci uczą się rozróżniania dźwięków, poczucia rytmu. To świetne połączenie zabawy i nauki.

Dzieci w wieku 3-5 lat bardzo lubi bawić się z zabawę ,,na niby’’. Ten rodzaj zabawy jest niezwykle ważnym elementem w rozwoju dziecka. Zestawy zabawek na przykład lekarz, policjant itp. wspierają rozwój dziecka, rozwijają jego wyobraźnię, a także stymulują rozwój językowy i wzbogacają słownik bierny i czynny. W tym właśnie okresie rozwój mowy dziecka jest bardzo intensywny, należy zatem nieustannie go wspierać. Zabawkami, które polecam dla dzieci w tym wieku są między innymi: klocki, układanki magnetyczne, gry memo, puzzle, czy kolorowanki.

Książki również będą zawsze dobrym wyborem. O pozytywnym wpływie czytania mówi się wiele, warto kształtować ten nawyk u dzieci od najmłodszych lat. Czytanie stymuluje rozwój mowy, rozwija wyobraźnię, myślenie przyczynowo – skutkowe, a także wzbogaca zasób słownictwa, pozytywnie wpływa na zdolności komunikacyjne dzieci.

Podsumowując

Pamiętajmy o tym, że to czego dziecko uczy się w najmłodszych latach jest niezwykle ważne, ponieważ stanowi fundament dla jego przyszłych osiągnięć. Warto zatem zadbać o to od najmłodszych lat, wybierając te zabawki, które będą wspierały całościowy rozwój dziecka.  

Bibliografia

Cieszyńska-Rożek J., Wpływ wysokich technologii na rozwój poznawczy dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym, centrummetodykrakowskiej.pl (dostęp: 27 kwietnia 2024 r.).

Spitzer M., Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie swoje dzieci, Dobra Literatura, 2013.