dr n. med. JACEK JAWORSKI
specjalista neurolog
Przekonany jestem, że większość z czytelników doświadczyła uczucia „zatykania” ucha w czasie lotu samolotem lub jazdy samochodem w górzystym terenie. Zgodnie z zaleceniami przekazywanymi z „dziada pradziada” należy wówczas przełykać ślinę lub wymawiać z zaangażowaniem imię „Karol”, najlepiej otwierając szeroko usta. Podobnych trudności doświadczają nurkowie.
Skąd wynikają te przemijające zaburzenia? Związana z nimi jest struktura anatomiczna łącząca ucho środkowe z nosową częścią gardła, nazywana trąbką Eustachiusza.
Ucho człowieka składa się z trzech segmentów anatomicznych: ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. W obrębie ucha środkowego zlokalizowane są kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko) przenoszące fale dźwiękowe z błony bębenkowej na okienko owalne ślimaka (ucho wewnętrzne), w którym znajdują się komórki odpowiedzialne za percepcję bodźców dźwiękowych. Jama ucha środkowego łączy się przez wspomnianą powyżej trąbkę Eustachiusza z nosową częścią gardła. W przypadku zmiany otaczającego nas ciśnienia pojawia się uczucie „zatkania ucha”. Po wykonaniu manewrów otwierających trąbkę ciśnienie wyrównuje się i dolegliwości ustępują. Trąbka Eustachiusza ma u dorosłego człowieka długość 35 mm i szerokość 3 mm i jest wypełniona, podobnie jak jama ucha środkowego powietrzem atmosferycznym. Trąbka słuchowa jest w normalnych warunkach zapadnięta, dlatego wyrównanie ciśnień wymaga wykonywania specjalnych manewrów.
Nazwa opisywanego elementu anatomicznego pochodzi od nazwiska włoskiego anatoma Bartolomeo Eustachiego, jednego z prekursorów naukowego podejścia do ludzkiej anatomii. Eustachii urodził się w pierwszej dekadzie XVI wieku w San Severino we Włoszech. Żył współcześnie z Andreasem Vesaliusem, z którym tworzył podwaliny anatomii. Eustachii znacznie poszerzył wiedzę na temat ucha ludzkiego, prawidłowo opisując trąbkę słuchową nazwaną jego nazwiskiem. Opisał również mięśnie związane z kosteczkami słuchowymi ucha środkowego oraz skomplikowaną budowę ślimaka (ucho wewnętrzne). Był pierwszym naukowcem studiującym budowę zębów oraz zjawisko występowania zębów mlecznych i stałych u człowieka. Po raz pierwszy swoje prace opublikował w roku 1714, dzięki finansowemu wsparciu papieża Klemensa XI. Bartolomeo Eustachii zmarł w roku 1754 w miejscowości Fossombrone.
