Agnieszka Gawryś
magister, diagnosta laboratoryjny

Wątroba jest niezwykle ważnym narządem w naszym organizmie. Pracuje nieustannie i pełni szereg istotnych funkcji m.in:

• produkuje białka, enzymy, czynniki krzepnięcia i kwasy żółciowe;
• magazynuje glikogen, który stanowi zapas energetyczny dla organizmu;
• metabolizuje glukozę i cholesterol;
• poprzez ogrzewanie krwi reguluje temperaturę ciała;
• magazynuje minerały i witaminy takie jak: B12,D,A,C, K, kwas foliowy czy żelazo;
• neutralizuje substancje toksyczne: alkohol, narkotyki;
• metabolizuje leki.

Profilaktyczne badania wątroby stanowią podstawę w monitorowaniu jej funkcji, szczególnie u osób stale przyjmujących leki, nadużywających alkoholu czy narażonych na infekcje wirusowe. Uszkodzenia wątroby prowadzące do zaburzeń jej czynności nie należą do rzadkości, dlatego każdy z nas powinien  raz w roku wykonać tzw. próby wątrobowe. Należy pamiętać, że wątroba nie posiada unerwienia czuciowego i w początkowych etapach choroba przebiega bezobjawowo, nie dając żadnych dolegliwości bólowych. Dlatego nie w pełni sprawna, da o sobie znać dopiero wtedy, kiedy powiększona zacznie uciskać na inne narządy.

Warto więc samemu zadbać o kondycję swojej wątroby i udać się do laboratorium, które oferuje wiele pakietów badań wykonywanych z krwi żylnej.

 W ramach prób wątrobowych oznacza się następujące parametry:
– aminotrastransferaza alaninowa ALT – jest to enzym, który zaopatruje komórki wątroby w energię. W przypadku jej uszkodzenia, poziom ALT we krwi  wzrasta. Wysoki poziom tego enzymu możemy obserwować przy zawale mięśnia sercowego i uszkodzeniach mięśni szkieletowych tzw. miopatiach.
– aminotransferaza asparaginianowa AST -poza wątrobą występuje też w sercu, nerkach, trzustce, mięśniach i tkance mózgowej. Wzrost stężenia we krwi może być oznaką uszkodzenia wątroby czy zawału serca. Z racji obecności w różnych komórkach naszego organizmu jest mniej specyficznym markerem uszkodzenia wątroby, stąd oceniając jej funkcje należy oznaczyć dodatkowe parametry.
– gamma-glutamylotranspeptydaza GGTP – wysoki poziom tego enzymu może być oznaką uszkodzenia miąższu wątroby i dróg żółciowych, szczególnie o podłożu alkoholowym.
– fosfataza zasadowa ALP – wzrost poziomu we krwi tego enzymu może sugerować chorobę wątroby lub pęchrzeyka żółciowego np. kamienie żółciowe, niedrożność dróg żółciowych, zastój żółci, marskość wątroby, a nawet nowotwór.
– bilirubina całkowita – to barwnik powstający w wyniku prawidłowego rozpadu krwinek czerwonych (erytrocytów), a dokładniej hemu – składnika hemoglobiny. Wyższe poziomy bilirubiny we krwi mogą być oznaką jej niewydolności i chorób genetycznych takich jak Zespół Gilberta, zespół Rotora czy Dubina-Johnsona.

Poza badaniami z pakietu prób wątobowych warto także wykonać oznaczenia innych parametrów, pomocnych w diagnostyce schorzeń wątroby m.in:

albumina – to główne białko krwi syntetyzowane w wątrobie. Stanowi około 60% wszystkich białek. Pozwala zachować prawidłowe ciśnienie w naczyniach krwionośnych. Uszkodzenie wątroby powoduje zmniejszenie syntezy albuminy, a co za tym idzie spadek ciśnienia. Prowadzi to do powstania obrzęków. Nieprawidłowości w ilości albuminy obserwuje się również w chorobach nerek tj. zespole nerczycowym i chorobach jelit.

lipidogram –  odzwierciedla stan gospodarki lipidowej organizmu. Pozwala ocenić parametry takie jak: poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji cholesterolu HDL tzw. „dobre” lipoproteiny i LDL „złe” lipoproteiny oraz triglicerydów. Wysoki poziom cholesterolu i jego złej frakcji LDL, zwiększa ryzyko wystapienia miażdzycy czy choroby niedokrwiennej serca.

amoniak – wzrost poziomu amoniaku we krwi, świadczy o zaburzeniu fukncji detoksykacyjnej wątroby i może powodować zaburzenia neuropsychiatryczne

W celu oceny funkcjonowania wątroby, należy wykonać także prostą analizę moczu i zwrócić uwagę na jego kolor. Ciemny mocz jest charakterystyczny dla chorób wątroby z zaburzonym odpływem żółci. Obecność krwinek czerwonych i bilirubiny w moczu mogą wskazywać na wirsuowe zapalenie lub jej marskość.

Oprócz wskaźników biochemicznych, lekarz może zlecić również specjalistyczne badania wątroby, które mają na celu wykryć wirusowe zapalenie wątroby WZW typu B oraz C. Mogą one grozić poważnymi konsekwencjami w postaci rozwoju marskości oraz raka wątrobowokomórkowego.

Podsumowując, próby wątrobowe to bardzo ważne badania pozwalające na ocenę funkcjonowania wątroby. Ich celem jest wczesne wykrycie wirusowego zapalenia wątroby, stłuszczenia spowodowanego otyłością czy nadużywaniem alkoholu, uszkodzeń spowodowanych przewlekle przyjmowanymi lekami, a także nowotworów. Wątroba jest narządem biorącym udział w około 500 procesach w naszym organizmie, dlatego tak istotne jest dbanie o nią.  Wczesne wykrycie choroby zwiększa szanse na całkowite wyleczenie. Warto zacząć od prostych i podstawowych badań takich jak próby wątrobowe, a ewentualny wynik nieprawidłowy należy zawsze skonsultować z lekarzem.

1. Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej: podręcznik dla studentów medycyny. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2017.