Prawidłowe odżywianie, dostosowane do sytuacji metabolicznej i klinicznej pacjenta stanowi bardzo ważny element leczenia chorych. W nowoczesnej medycynie leczenie żywieniowe traktowane jest jako integralna część terapii, gdyż wzrasta coraz bardziej świadomość wpływu prawidłowego odżywienia na poprawę stanu ogólnego pacjenta.

ANNA LEWANDOWSKA
magister farmacji, redaktor portalu gdziepolek.pl

Co to jest niedożywienie?

Według definicji zaproponowanej przez ESPEN (European Society for Clinical Nutrition and Metabolism) niedożywienie to „stan wynikający z braku wchłaniania lub braku spożywania substancji żywieniowych, prowadzący do zmiany składu ciała, upośledzenia fizycznej i mentalnej funkcji organizmu oraz wpływający niekorzystnie na wynik leczenia choroby podstawowej”.

Niedożywienie może wynikać z niedoboru kalorycznego i/lub białkowego oraz jest związane z niewystarczającą podażą składników odżywczych zawartych w organizmie. Co może być zaskakujące, niedożywienie nie dotyczy tylko osób z niską masą ciała, rozpoznaje się je także u osób z nadwagą i otyłością, ponieważ jak się okazuje, nadmiar masy ciała wcale nie jest jednoznaczny z dobrym stanem odżywienia.

Przyczyny niedożywienia pacjentów

Istotny wpływ na wystąpienie niedożywienia mają choroby, w których konsekwencji u pacjentów dochodzi do zaburzeń połykania, upośledzenia funkcji żucia i gryzienia, co uniemożliwia przyjmowanie adekwatnych do potrzeb ilości substancji odżywczych. Przykładem tutaj mogą być choroby nowotworowe, schorzenia neurologiczne jak choroba Parkinsona czy stan po udarze mózgu. Choroby powodują zwiększone zapotrzebowanie na energię i białko, którym pacjent nie jest w stanie sprostać. Pogorszenie stanu odżywienia i niedożywienie może dotyczyć wielu grup pacjentów. Jednymi z bardziej przyczyniających się do tego czynników są:

• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• choroby układu pokarmowego (przewlekłe zapalenie trzustki, choroby zapalne jelit, celiakia, marskość wątroby, zespół złego wchłaniania, choroby pasożytnicze — żywią się składnikami odżywczymi),
• trudność w przełykaniu posiłków (dysfagia),
• izolowanie społeczne wynikające z ograniczonej mobilności lub niskich dochodów,
• zaburzenia gryzienia i żucia,
• choroby układu oddechowego
• choroby układu sercowo-naczyniowego,
• choroby endokrynne (nadczynność tarczycy, niedoczynność kory nadnerczy).

A także osoby, u których występuje kilka jednostek chorobowych jednocześnie, przyjmujące wiele leków. Niedożywienie jako problem kliniczny Niedożywienie samo w sobie stanowi zagrożenie dla zdrowia, niezwykle utrudnia także proces zdrowienia w przypadku wszelkich chorób i wypadków. Niedożywienie w okresie choroby i rekonwalescencji może radykalnie spowolnić lub uniemożliwić proces zdrowienia, upośledzając działanie układu odpornościowego. Niedobory niezbędnych składników odżywczych w sytuacji, kiedy zapotrzebowanie jest zwiększone w stosunku do codziennego, to dla organizmu sytuacja krytyczna. Znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia takich powikłań, jak odleżyny oraz zakażenia (szczególnie układu oddechowego), a także powoduje obniżenie jakości życia. Ponadto wpływa na czas hospitalizacji, liczbę pobytów na oddziałach intensywnej terapii oraz zmniejsza skuteczność rehabilitacji. U niedożywionych pacjentów spada aktywność życiowa oraz zwiększa się zależność od innych osób. Dlatego ważne jest, aby zapewnić pacjentowi odpowiednią dietę i w razie potrzeby skorzystać z pomocy dietetyka lub pielęgniarki. Aby powrócić do zdrowia po niedożywieniu, konieczne jest uzupełnienie brakujących składników odżywczych, w tym białka, węglowodanów, tłuszczów, witamin i minerałów. W tym celu ważne jest stosowanie zróżnicowanej i zbilansowanej diety, która zapewni organizmowi wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Co daje nam dobra dieta? Kluczowym źródłem energii dla człowieka jest białko, które stanowi również podstawowy budulec wszystkich narządów. Sposobem na zapobieganie, a także leczenie niedożywienia jest prawidłowo zbilansowana dieta, która dostarcza adekwatne do potrzeb pacjenta ilości substancji odżywczych. Zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze w procesie choroby wymaga zmiany nawyków żywieniowych, często modyfikacji diety i właściwego dostosowania podaży energii i białka do wymagań organizmu. Dlatego specjalistyczne produkty, stosowane w profilaktyce i leczeniu niedożywienia, są zazwyczaj preparatami wysokobiałkowymi. Mogą one stanowić trzon diety pacjenta lub jego uzupełnienie. Prostym rozwiązaniem mającym na celu uzupełnienie diety jest zastosowanie płynnych, gotowych do spożycia preparatów odżywczych. Ich zaletą jest dokładnie określony i kompletny skład pod względem niezbędnych substancji odżywczych (białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin, składników mineralnych i pierwiastków śladowych) oraz wygodna forma.