KATARZYNA PIETROŃ
farmaceuta

Rosnąca popularność „energetyków” spowodowana pojawiającymi się wszędzie reklamami, bogatym wyborem smaków oraz dostępnością w niemal każdym sklepie przyczynia się do zwiększonego spożycia tych produktów przez osoby dorosłe, a nawet dzieci i młodzież.

Czym są napoje energetyczne?

Napoje energetyczne popularnie nazywane energetykami, są produktami spożywczymi, zawierającymi w sobie substancje, które mają na celu dostarczyć energii i pobudzić funkcje organizmu. Powstały one z myślą o osobach dorosłych chcących krótkotrwale poprawić koncentrację i wydolność organizmu, a także wyeliminować zmęczenie.

Ich gazowana forma oraz słodki smak sprawiają, że sięga po nie coraz to więcej osób, szczególnie dzieci i młodzież. Spożywane przez młode osoby napoje energetyczne stały się realnym zagrożeniem dla ich zdrowia i prawidłowego rozwoju, dlatego podejmowane są różne działania mające na celu ograniczyć dostępność dla osób niepełnoletnich.

Co zawierają w sobie napoje energetyczne?

Głównym składnikiem napojów energetycznych są substancje mające działanie pobudzające na organizm. Mogą to być: kofeina (czysta kofeina, ekstrakt z guarany), tauryna lub glukuronolakton.

Najczęściej używanym środkiem pobudzającym jest kofeina. W organizmie wchłania się na długości całego przewodu pokarmowego, a następnie łatwo przedostaje się do układu nerwowego, gdzie łącząc się z receptorami adenozynowymi blokuje je, powodując:

• wzrost ciśnienia tętniczego spowodowany skurczem naczyń krwionośnych,
• zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego,
• pobudzenie czynności trawiennych układu pokarmowego,
• zahamowanie działania melatoniny,
• zwiększenie przewodnictwa nerwowego — zwiększenie koncentracji i uwagi.

W zależności od szybkości metabolizmu, masy ciała oraz wieku kofeina w organizmie działa od 4 do 6 h. Dzienna dawka dla osoby dorosłej wynosi ok. 300 mg. Przekroczenie dawki 500 mg może wiązać się z wystąpieniem nieprzyjemnych skutków ubocznych, specyficznych dla jej przedawkowania.

W napojach energetycznych zawartość kofeiny wynosi od 30 do 50 mg na 100 ml. Oznacza to, że przeciętny napój o objętości 250 ml zawiera 80-120 mg kofeiny. Zawartość ta może być jednak większa, gdyż producenci nie podają ilości substancji zawartej w np. dodanym ekstrakcie z guarany. Picie dużej ilości napojów energetycznych może przyczyniać się do wystąpienia objawów świadczących o zatruciu kofeiną, do którego dochodzi po przyjęciu ok. 2000 mg kofeiny.

Napoje wzbogacane są również o inne składniki, takie jak: witaminy z grupy B, cukier, żeń-szeń, a także dodatki polepszające walory smakowe.

Zagrożenia związane z napojami energetycznymi

Napoje energetyczne, mimo że wspomagają w stanach zmęczenia, niosą ze sobą zagrożenia dla zdrowia.

1. Wypijanie dużej ilości energetyków dziennie może doprowadzić do zatrucia, wywołując: drgawki, bóle głowy, nerwowość, rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji, osłabienie procesów myślowych oraz bezsenność.
2. Zawarta w napojach duża ilość cukru obciąża trzustkę, zmuszając ją do intensywnej pracy. Wpływa również negatywnie na szkliwo zębów, a u dzieci spożywanie dużej ilości cukru może przyczyniać się do rozwoju cukrzycy, a także nadwagi.
3. Obniżenie jakości oraz czasu snu u młodych osób i dzieci.
4. Kofeina, powodując zwiększoną diurezę, wpływa na zmniejszenie wchłaniania składników mineralnych.
5. Zaburzenia sercowo-naczyniowe związana ze zmianą uwalniania wapnia.
6. Mogą wywoływać nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego — bóle brzucha, nudności, zgagę.

Czy młodzież powinna spożywać napoje energetyczne?

Ze względu na zawarte w napojach energetycznych substancje pobudzające, które wpływają na wiele istotnych procesów organizmu, nie powinny być one spożywane przez osoby poniżej 18. roku życia.

Dzieci i młodzież w okresie wzrostu i rozwoju o wiele bardziej narażone są na negatywne działanie wysokich dawek kofeiny. Pobudzenie układu nerwowego może być bardziej odczuwalne u osób młodych, szczególnie tych niespożywający wcześniej napojów energetycznych. Prowadzi to do trudności z zasypianiem w ciągu nocy i krótszego czasu snu, co przekłada się na zmniejszenie koncentracji, trudności w uczeniu się oraz braku wystarczającego czasu na regenerację organizmu. Dodatkowo kofeina negatywnie wpływa na psychikę i zachowanie. Dodawany w dużej ilości cukier do energetyków zaburza równowagę węglowodanową, co może skutkować nadwagą.

Dla dzieci w wieku 7-9 lat bezpieczna dawka kofeiny, jaką może spożyć, wynosi 62 mg, dla 10-12 lat to 85 mg, natomiast dla 13-18 lat ilość ta może wynosić 100 mg. Są to ilości o wiele mniejsze niż te zawarte w jednej puszce napoju energetycznego, przy czym należy pamiętać, że kofeina znajduje się jeszcze w innych produktach spożywczych, tj. herbata czy czekolada. Zjadanie przez dzieci czekolady oraz picie energetyków sprawia, że bezpieczne dawki zostają w znaczny sposób przekroczone.

Obecnie w celu ograniczenia spożywania napojów energetycznych przyjęta została ustawa mająca wprowadzić zakaz sprzedaży napojów energetycznych osobom poniżej 18. roku życia.