Mgr Dominika Kabacińska

Ciąża jest stanem fizjologicznym, w którym w naturalny sposób wzrasta insulinooporność. Odpowiadają za to hormony łożyskowe, które zmieniają metabolizm węglowodanów, przygotowując organizm kobiety do zwiększonych potrzeb energetycznych płodu. Zjawisko to sprzyja jednak występowaniu zaburzeń tolerancji glukozy, a u części ciężarnych prowadzi do rozwoju cukrzycy ciążowej.

Dlatego też Polskie Towarzystwo Diabetologiczne oraz Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej zalecają wykonywanie badań przesiewowych, które obejmują oznaczenie stężenia glukozy na czczo już podczas pierwszej wizyty w ciąży, a następnie doustny test obciążenia glukozą (OGTT) między 24. a 28. tygodniem.

Test polega na oznaczeniu glikemii w trzech punktach czasowych. Poprzedzając test, ważne aby personel pobierający krew w pierwszej kolejności sprawdził poziom glukozy na czczo z palca, w celu uniknięcia narażania pacjentki na obciążenie glukozą w przypadku stanu patologicznego (przewyższającego próg dopuszczalny do badania).

Później pobiera się krew żylną na czczo, następnie pacjentka wypija roztwór zawierający 75 g glukozy rozpuszczonej w 250–300 ml wody, a kolejne pomiary wykonuje się po godzinie i po dwóch godzinach. Roztwór należy spożyć w ciągu pięciu minut. W trakcie badania pacjentka powinna pozostawać w spoczynku, gdyż wysiłek fizyczny może fałszować rezultaty.

Przygotowanie do testu ma istotny wpływ na jego wiarygodność. Przez co najmniej trzy dni poprzedzające badanie zaleca się normalną dietę, dostarczającą przynajmniej 150 g węglowodanów dziennie. Nie powinno się stosować diet niskowęglowodanowych ani drastycznych restrykcji, gdyż mogą one zafałszować obraz tolerancji glukozy.

W dniu badania należy pozostawać na czczo przez 8–12 godzin, dopuszczalne jest jedynie picie wody. Przed przystąpieniem do testu pacjentka powinna być zdrowa, bez aktywnej infekcji czy nasilonych dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Istotne jest także poinformowanie personelu o przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre substancje, takie jak glikokortykosteroidy, beta-blokery czy tiazydy, mogą wpływać na wynik.

Choć badanie jest uważane za bezpieczne, u części pacjentek może wywoływać przejściowe dolegliwości. Najczęściej zgłaszane są nudności, uczucie pełności, zawroty głowy lub senność, rzadziej wymioty, które uniemożliwiają kontynuację testu. Objawy te wynikają z nagłego wzrostu stężenia glukozy we krwi, a następnie jego fizjologicznego obniżania. Zwykle mają charakter łagodny i szybko ustępują.

Wyniki OGTT interpretowane są według wartości referencyjnych ustalonych przez WHO i przyjętych przez PTD oraz PTDL. Prawidłowa glikemia wynosi poniżej 92 mg/dl na czczo, poniżej 180 mg/dl godzinę po obciążeniu oraz poniżej 153 mg/dl dwie godziny po wypiciu roztworu.

Przekroczenie choćby jednej z tych wartości jest podstawą do rozpoznania cukrzycy ciążowej. Jeśli poziom glukozy na czczo wynosi 92–125 mg/dl już we wczesnej ciąży, konieczna jest dalsza diagnostyka, natomiast wartości równe lub wyższe niż 126 mg/dl wskazują na cukrzycę przedciążową i wymagają natychmiastowego wdrożenia leczenia.

Znaczenie diagnostyki w tym zakresie jest ogromne. Nieleczona cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko powikłań położniczych, takich jak makrosomia płodu, dystocja barkowa czy konieczność rozwiązania ciąży cięciem cesarskim. U noworodka częściej obserwuje się hipoglikemię, zaburzenia oddychania czy żółtaczkę, a w dłuższej perspektywie – większe ryzyko nadwagi i cukrzycy typu 2.

Sama matka również znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości. Na szczęście wczesne wykrycie nieprawidłowości i szybkie wdrożenie postępowania – począwszy od diety i aktywności fizycznej, a w razie potrzeby także insulinoterapii – znacząco ogranicza te zagrożenia i pozwala na prowadzenie ciąży w warunkach możliwie najbardziej zbliżonych do fizjologii.

Krzywa glukozowa w ciąży jest zatem nie tylko badaniem diagnostycznym, ale także narzędziem profilaktyki powikłań okołoporodowych. Dzięki standaryzacji procedur zalecanych przez PTD i PTDL stanowi fundament nowoczesnej opieki nad ciężarną i pozwala na skuteczne monitorowanie jednego z najważniejszych parametrów metabolicznych w tym wyjątkowym okresie życia.

Źródła:

1. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej i Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego dotyczące diagnostyki laboratoryjnej zaburzeń gospodarki lipidowej. 2024
2. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2025. Diabetologia Praktyczna, 2025.