Elżbieta Olbryk-Derecka
kierownik Przychodni w Instytucie Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie
Wypalenie zawodowe (ang. burnout) to zjawisko, które przez długi czas było bagatelizowane lub utożsamiane wyłącznie z przemęczeniem. W 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oficjalnie uznała je za syndrom związany z przewlekłym stresem w pracy, który nie został skutecznie opanowany.
Na wypalenie zawodowe narażone są głównie osoby, od których wymagane jest duże zaangażowanie emocjonalne w kontakcie z innymi: lekarze, terapeuci, policjanci, nauczyciele itp., oraz osoby zajmujące kierownicze stanowiska. Wypalenie zawodowe nie pojawia się nagle – to proces, którego pierwsze sygnały można zauważyć dużo wcześniej. Kluczowe jest ich rozpoznanie i szybka reakcja, aby zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym i zawodowym.
Pierwsze objawy wypalenia zawodowego
Wypalenie rozwija się stopniowo, istnieją natomiast pewne symptomy, które mogą wskazywać na jego początek:
- Przewlekłe zmęczenie i brak energii
Uczucie ciągłego zmęczenia, które nie ustępuje nawet po weekendzie czy urlopie – jest jednym z pierwszych sygnałów alarmowych. - Spadek motywacji i zaangażowania
Zadania, które wcześniej sprawiały satysfakcję, stają się obojętne lub postrzegane jako uciążliwe. - Pogorszenie koncentracji i wydajności
Trudności w skupieniu się, zapominanie o ważnych terminach czy błędy w pracy to częste objawy wczesnego wypalenia. - Negatywne nastawienie do pracy
Rosnąca irytacja wobec współpracowników, klientów czy przełożonych, a także cyniczne podejście do obowiązków. - Objawy fizyczne
Bóle głowy, napięcie mięśni, problemy ze snem, dolegliwości żołądkowo-jelitowe mogą mieć podłoże psychosomatyczne związane z przewlekłym stresem. - Wycofanie społeczne
Unikanie kontaktu z innymi w pracy i poza nią, poczucie izolacji oraz brak chęci do rozmów.
Jak reagować na pierwsze objawy wypalenia zawodowego?
Rozpoznanie wczesnych sygnałów wypalenia to pierwszy krok, ale równie ważne jest podjęcie konkretnych działań:
- Analiza źródeł stresu
Zidentyfikuj, które aspekty pracy powodują największe obciążenie – czy jest to nadmiar obowiązków, presja czasu, brak wsparcia czy konflikt wartości. - Rozmowa z przełożonym lub działem HR
Otwarte zakomunikowanie problemu może pomóc w znalezieniu rozwiązań – np. redukcji obowiązków, zmiany zakresu zadań lub elastycznego czasu pracy. - Wyznaczenie granic
Odmowa nadmiernych nadgodzin, odłączanie się od służbowej poczty po godzinach pracy oraz przeznaczanie czasu na regenerację. - Wprowadzenie technik redukcji stresu
Medytacja, ćwiczenia oddechowe czy aktywność fizyczna mogą pomóc obniżyć poziom napięcia i poprawić samopoczucie. - Szukanie wsparcia społecznego i specjalistycznego
Rozmowa z bliskimi, przyjaciółmi, a w razie potrzeby konsultacja z psychologiem lub psychoterapeutą. W niektórych przypadkach pomocna może być terapia skoncentrowana na rozwiązaniach lub terapia poznawczo-behawioralna. - Planowanie odpoczynku i regeneracji
Regularne urlopy, hobby niezwiązane z pracą oraz czas na relaks fizyczny i psychiczny są niezbędne dla odzyskania energii.
Dlaczego szybka reakcja jest tak ważna?
Nieleczone wypalenie zawodowe może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych – depresji, zaburzeń lękowych, przewlekłych chorób somatycznych. Im wcześniej podejmiemy działania, tym większa szansa na pełny powrót do równowagi.
Podsumowanie
Wypalenie zawodowe jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia psychicznego i fizycznego, ale można mu skutecznie przeciwdziałać, jeśli rozpoznamy pierwsze symptomy i zareagujemy na czas. Świadome dbanie o równowagę między pracą a życiem prywatnym, korzystanie ze wsparcia i wdrażanie strategii redukcji stresu to klucz do ochrony przed tym zjawiskiem.
Źródła:
- World Health Organization. (2019). Burn-out an „occupational phenomenon”: International Classification of Diseases. WHO
- Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103-111.
