Dr n. farm. NATASZA STANIAK

Kierownik Apteki Hipokrates w Rzeszowie

Homeopatia – za czy przeciw?

Homeopatia jest naturalną metodą leczenia stosowaną od ponad 200 lat. Ma ona zarówno swoich zagorzałych zwolenników, jak i przeciwników. Ci ostatni twierdzą, że przede wszystkim nie jest w pełni znany mechanizm działania tych leków oraz brakuje wystarczającej ilości przeprowadzonych badań klinicznych potwierdzających skuteczność tej metody. Zwolennicy to najczęściej osoby, które od lat stosują homeopatię, widząc, że w stanach ostrych powoduje ona ustąpienie wielu objawów chorobowych, skraca ona czas trwania infekcji, a w chorobach przewlekłych zapobiega nawrotom i wydłuża czas między epizodami choroby. W przeciwieństwie do leków allopatycznych (klasycznych) leki homeopatyczne nie mają działań niepożądanych i nie wchodzą w interakcje (można je w razie potrzeby łączyć z innymi lekami). Z tego powodu metoda ta preferowana jest przez osoby, które pragną leczyć się naturalnie i bezpiecznie.

Z czego powstają leki homeopatyczne?

W homeopatii do produkcji leków najczęściej wykorzystuje się substancje pochodzenia naturalnego. Wiele z nich, w wysokich stężeniach, wywołuje bardzo silne, wręcz trujące działanie na organizm człowieka. Twórca homeopatii, niemiecki lekarz Samuel Hanehman, zauważył, że stosując je w bardzo małych stężeniach, uzyskuje się efekt terapeutyczny znoszący objawy chorobowe, podobne do tych, które wywoływała trucizna w wysokiej dawce. Była to tzw. zasada podobieństwa, znana już od czasów Hipokratesa, który mówił, że „to samo co wywołuje chorobę, leczy ją”. Muchę hiszpańską (Cantharis), która wywoływała stan zapalny układu moczowego, stosowano z powodzeniem w leczeniu bólów pęcherza. Lek homeopatyczny Cantharis 9 CH do dziś stosuje się w infekcjach dróg moczowych z pieczeniem i częstym oddawaniem moczu. Jak widzimy, do produkcji leków homeopatycznych wykorzystuje się nie tylko rośliny, ale i substancje pochodzenia zwierzęcego oraz minerały. Nie wszystkie z nich są trujące. Niektóre, takie jak rumianek (Chamomilla), czy nagietek (Calendula), stosuje się przecież również w ziołolecznictwie.

Produkcja leków homeopatycznych

Leki homeopatyczne przygotowywane są w charakterystyczny sposób – przez rozcieńczanie i dynamizację. W procesie produkcji leku roztwór substancji wyjściowej jest stopniowo coraz bardziej rozcieńczany. Dodatkowo, pomiędzy kolejnymi etapami rozcieńczania, mieszanina jest mocno wytrząsana w aparaturze zwanej dynamizatorem. Ten proces – rozcieńczania i dynamizowania – nazywa się potencjonowaniem i stąd leki homeopatyczne, w zależności od tego, ile razy proces potencjonowania był wykonywany, oznacza się cyframi, nazywanymi potencjami, np. 5 CH, 9 CH, 15 CH, 30 CH, 200 CH. Końcowy roztwór substancji leczniczej nanoszony jest najczęściej na granulki z sacharozy i laktozy. Warto nadmienić, że nie jest to przeciwwskazaniem przy stosowaniu tych leków u pacjentów z cukrzycą – jedna dawka leku (5 granulek) to zaledwie 1/20 kostki cukru. Leki homeopatyczne złożone – zawierające kilka składników, produkowane są z kolei zarówno w postaci tabletek podjęzykowych, kropli, syropów, jak i maści.

Wybór potencji leku

Potencja leku decyduje o właściwościach terapeutycznych leku. Ten sam lek w różnych potencjach może być rekomendowany w zupełnie różnych wskazaniach, np. lek Nux vomica 9 CH będzie używany w zatruciu alkoholem (lek na „kaca”), a lek Nux vomica 30 CH będzie lekiem stosowanym u pacjentów z zaburzeniami charakterologicznymi – nadpobudliwością, rozdrażnieniem, napadami złości i agresji. Wyższe potencje (30 CH, 200 CH, 1 MK, 10MK) zlecane są raczej po konsultacji z lekarzem homeopatą, jako tzw. leki konstytucyjne, indywidualnie dobierane do określonego pacjenta. Jaką potencję leku wybrać? Przyjmuje się, że w dolegliwościach miejscowych stosuje się niskie rozcieńczenia – 5 CH-9 CH, w objawach ogólnoustrojowych (np. gorączka) 9-15 CH, a przy objawach dotyczących psychiki i układu nerwowego – 30 CH i wyższe. Od tej reguły bywają wyjątki – podyktowane najczęściej doświadczeniami z gabinetów lekarzy homeopatów. I tak np. w leczeniu kurzajek podstawowym lekiem jest Thuja, którą stosuje się w potencji 5 i 9 CH, ale bardzo często również w potencji 15 CH. Leki stanów ropnych – Hepar sulfur i Mercurius solubilis stosuje się w niskich potencjach (5 CH) w celu nasilenia procesu ropnego (po to, by np. doprowadzić do pęknięcia czopa ropnego i eliminacji wydzieliny), a wyższe potencje (30 CH) po to, by hamować proces ropny, co sprawdza się zwłaszcza w rozwijających się ropnych procesach zapalnych (np. w początkowym stadium czyraka). Należy wiedzieć, że stosowanie określonych potencji leku jest często umowne i różne repetytoria homeopatyczne rekomendują czasami inne potencje leku w tym samym wskazaniu.

Dawkowanie

Niskie potencje leków homeopatycznych dawkuje się 3 × dziennie, a w stanach ostrych nawet co pół godziny – co godzinę, a w miarę poprawy coraz rzadziej. Wyjątkiem od reguły jest lek Apis 15 CH, stosowany w obrzękach, szczególnie tych po ukąszeniach owadów. Efekty stosowania tego leku są bardzo dobre, ale wymaga on bardzo częstego podawania – nawet co 15 minut, do momentu ustąpienia obrzęku. Wyższe potencje, np. 30 CH, podawane są zazwyczaj raz dziennie, a czasami tylko 1 do 2 razy w tygodniu. Leki homeopatyczne podaje się pod język, pozostawiając je tam do rozpuszczenia. Nie należy spożywać posiłków co najmniej 30 minut przez zażyciem leku i 30 minut po zażyciu leku.

Ile trzeba czekać na efekty leczenia?

W chorobach ostrych (czyli w takich, gdzie stan zdrowia gwałtownie pogarsza się na kilka dni, np. przy infekcjach, w zaostrzonych reakcjach alergicznych, urazach) działanie leków homeopatycznych jest szybkie, z kolei w chorobach przewlekłych na efekt terapeutyczny często trzeba poczekać dłużej i zależy on od prawidłowego dobrania leków. Dlatego tak ważne jest, aby tego typu leczenie było prowadzone pod nadzorem doświadczonego lekarza homeopaty.

Indywidualizacja leczenia

Homeopatia jest metodą, w której leki dobiera się do specyficznych objawów, biorąc również pod uwagę czynniki etiologiczne, czyli te, które były związane z pojawieniem się choroby oraz wpływające na jej przebieg (poprawę lub pogorszenie). Inny lek stosowany będzie przy wodnistym katarze, z towarzyszącymi napadami kichania, który nasila się przy wejściu do ciepłego pomieszczenia (Allium cepa 9 CH), a inny przy gęstym żółto- zielonym katarze w przebiegu zapalenia zatok (Kalium bichromicum 9 CH). Lekarz homeopata każdego pacjenta traktuje indywidualnie, dlatego o doborze leków decydują nie tylko objawy fizyczne, ale również dolegliwości natury emocjonalnej i psychicznej. Ze względu na to, że w przebiegu choroby objawy potrafią się zmieniać, w procesie leczenia dochodzi również czasem do zmian części stosowanych leków.

Kiedy sięgać po leki homeopatyczne?

Wskazania, w których leki homeopatyczne stosowane są najczęściej, dotyczą infekcji górnych dróg oddechowych – przeziębienia, grypy, kataru, kaszlu, gorączki. Są również polecane w chorobach wirusowych, takich jak opryszczka, ospa, półpasiec, zakażenia rotawirusowe. Inne popularne wskazania do stosowania to alergia, zapalenie ucha, zapalenie dróg moczowych, dolegliwości gastryczne, biegunki, wymioty, choroba lokomocyjna, urazy niewymagające zaopatrzenia chirurgicznego, bóle kręgosłupa i stawów.

Czy leki homeopatyczne można stosować na własną rękę? Ze względu na bezpieczeństwo działania, brak interakcji z innymi lekami i możliwość łączenia ich z innymi metodami leczenia, na pewno tak. W wielu chorobach przewlekłych medycyna akademicka nie potrafi doprowadzić do osiągnięcia oczekiwanej poprawy stanu zdrowia. Zanim jednak sięgniemy po leki homeopatyczne, najlepiej jest skonsultować się najpierw z lekarzem lub farmaceutą, aby nie przeoczyć sytuacji, w której konieczne jest leczenie allopatyczne (klasyczne) lub nawet zabieg operacyjny. Nie wszystkie choroby można wyleczyć za pomocą metod naturalnych.

Dobór leków homeopatycznych

Dobierając lek, warto korzystać z publikacji, takich jak napisana przez farmaceutów M. Boiron i F. Roux książka „Homeopatia. Porady praktyczne”, czy też „Homeopatyczna materia medica” pod redakcją Demarque wsp., w której opisane są właściwości lecznicze i wskazania do stosowania każdego z najważniejszych leków homeopatycznych. Obie publikacje dostępne są na stronie Polskiego Towarzystwa Homeopatii Klinicznej ( www.pthk.pl). Można również skorzystać ze strony internetowej www. homeoapteka.pl, gdzie w zakładce „Dolegliwości i schorzenia” znajdziemy listę leków przyporządkowanych do poszczególnych problemów zdrowotnych.

Badania w homeopatii

Prowadzenie badań oceniających skuteczność homeopatii jest utrudnione, ponieważ EBM (Evidence Base Medicine) zakłada stosowanie tej samej interwencji u jednorodnej grupy pacjentów, w celu określenia jej skuteczności, a homeopatia jest metodą, w której leki są najczęściej dobierane indywidualnie. Nie oznacza to, że takich badań nie ma. Uwzględniają one jednak najczęściej tylko te leki, które mogą być stosowane w terapii niezindywidualizowanej. W praktyce lekarze stosujący leki homeopatyczne rzadko zapisują tylko jeden lek, więc jeśli nawet przeprowadzi się badanie kliniczne oceniające np. skuteczność leku Pollens 30 CH w alergii, to nie weźmie się pod uwagę, że w rzeczywistości pacjent z alergią dostałby od lekarza również inne leki, dobrane stricte do jego objawów.

Wiele przeprowadzonych badań klinicznych wykazało skuteczność homeopatii. Tzw. „Raport Szwajcarski”, który objął 29 badań, wykonany na zlecenie rządu Szwajcarii, wykazał korzyści dla leczenia homeopatycznego i stał się podstawą do podjęcia decyzji o refundacji terapii lekami homeopatycznymi w Szwajcarii. Badanie EPL3, przeprowadzone we Francji na grupie 8559 pacjentów, wykazało, że stosowanie leków homeopatycznych pozwoliło na zmniejszenie ilości przyjmowanych leków u pacjentów z infekcjami, zaburzeniami psychicznymi i chorobami układu mięśniowo‑szkieletowego. Wykazało iż pacjenci leczeni homeopatycznie przyjmowali mniej o 57% antybiotyków, 71% leków psychotropowych i 67% leków przeciwbólowych niż osoby z grup kontrolnych, co pozwoliło na zmniejszenie działań niepożądanych związanych ze stosowaniem leków konwencjonalnych