Wyobraź sobie powrót do domu i dźwięki klawiatury oraz okrzyki radości dziecka przy komputerze. Na pozór nic złego, ale badania pokazują, że co czwarte dziecko w Polsce spędza ponad 5 godzin dziennie na graniu – kosztem snu, nauki, ruchu i kontaktu z rówieśnikami.

Gry komputerowe same w sobie nie są złe – mogą uczyć, rozwijać refleks i strategiczne myślenie. Problem pojawia się, gdy świat wirtualny zaczyna zastępować prawdziwe życie, prowadząc do problemów emocjonalnych, izolacji i pogorszenia relacji rodzinnych.

Czym jest szkodliwe granie?

Granie rekreacyjne to zabawa i relaks – dziecko potrafi przerwać grę dla nauki, sportu czy kontaktu z rówieśnikami. Granie problemowe pojawia się, gdy gry przejmują kontrolę nad codziennym życiem – zaniedbywane są obowiązki, kontakt z rówieśnikami, a nastrój zależy od możliwości gry. Jeśli gry wpływają negatywnie na zdrowie, naukę i relacje, mówimy o problemowym graniu, które może prowadzić do uzależnienia.

W 2019 r. WHO wprowadziło do ICD-11 pojęcie Gaming Disorder – trwały wzorzec zachowań związanych z graniem, powodujący upośledzenie funkcjonowania w życiu codziennym.

Jak rozpoznać niebezpieczeństwo?

Pierwsze sygnały to:

• pojawiająca się złość i agresja przy postawieniu granic grania w gry komputerowe,
• silne emocje, takie jak gniew czy agresja, wywołane próbą przerwania gry lub zmniejszenia czasu grania,
• rezygnacja ze spotkań z rówieśnikami,
• zaniedbywanie nauki,
• irytacja i tęsknota za grą,
• stany lękowe, gdy gra jest niemożliwa.

Gry są projektowane tak, by wciągały – brak naturalnych zakończeń rozgrywki i system nagród sprawia, że dziecko chce „jeszcze jednej rundy”. Często dzieci uciekają w gry, bo czują się samotnie, mają niską samoocenę lub szukają emocji, których brak w codziennym życiu.

Jak nie dopuścić do uzależnienia?

Czy wystarczy ograniczać czas grania? Nie. Kluczowa jest bliska relacja z dzieckiem, oparta na akceptacji i zrozumieniu (Grzegorzewska, Felińska, 2018).

Praktyczne wskazówki:

• Wyznacz jasne zasady dotyczące grania i konsekwentnie je egzekwuj.
• Pomóż dziecku odkryć inne pasje: sport, taniec, rysowanie, fotografia.
• Zaproponuj alternatywne światy: książki, filmy, seriale, kreatywne zabawy.
• Zadbaj o emocje i wsparcie – obserwuj samotność i stres.
• Bądź blisko – silna więź z rodzicem chroni przed uzależnieniem.

Konsekwencje nadmiernego grania

Nadmierne granie może prowadzić do:

• opóźnionego rozwoju emocjonalnego,
• drażliwości i agresji,
• stanów lękowych i spadku wrażliwości emocjonalnej,
• braku empatii i znieczulenia na przemoc (Bębas, 2015).

Dlaczego tak trudno wyjść z nałogu?

Osoby uzależnione często nie są w stanie same ograniczyć grania – próby bywają nieudane, a domowe zakazy mogą prowadzić do konfliktów. Po 2 latach problem utrzymuje się u ponad połowy osób dotkniętych uzależnieniem (Krzystanek, 2016). W cięższych przypadkach konieczna jest pomoc specjalisty – psychologa, terapeuty lub udział w programach terapeutycznych. Gry są projektowane tak, by utrudniać przerwanie rozgrywki.

Uzależnienie od gier może dotknąć każde dziecko. Nie chodzi o zakazy, lecz o naukę zdrowego korzystania z gier.

WARTO WIEDZIEĆ

• Średni wiek pierwszego kontaktu dziecka z grami wynosi 7 lat.
• WHO oficjalnie uznało uzależnienie od gier komputerowych za chorobę (Gaming Disorder, ICD-11).
• Jeśli dziecko spędza w grach ponad 4 godziny dziennie i rezygnuje z innych aktywności, warto skonsultować się ze specjalistą.

Autor:

dr Katarzyna Wołk – pedagog, certyfikowany specjalista psychoterapii uzależnień, mediator sądowy, trener Treningu Zastępowania Agresji, pracownik dydaktyczno-naukowy Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Założycielka Fundacji KATHARSIS, w której wspiera osoby zmagające się z uzależnieniami oraz ich rodziny. W swojej pracy łączy doświadczenie naukowe z praktyką terapeutyczną, koncentrując się na problematyce uzależnień wśród dzieci i młodzieży oraz dorosłych.

Fundacja KATHARSIS, tel. 789 650 620, www.centrum-katharsis.pl

Literatura:

1. Felińska, A., Grzegorzewska, I. (2018). Uzależnienia od gier video u dzieci – mity czy rzeczywistość? Polskie Forum Psychologiczne, 23(3), 483-501. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
2. Bębas, S. (2015). Zagrożenia dla dzieci i młodzieży płynące z nadmiernego grania w gry komputerowe. Zabawy i Zabawki. Studia Antropologiczne, 13, 108-124.
3. Janas-Kozik, M., Krzystanek, M. (2016). Uzależnienie behawioralne. Skrypt dla studentów i lekarzy. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.