Paulina Mazurek
Neurologopeda

Dziecko oddycha przez usta? – ten fakt powinien niepokoić.

Czy zdarzyło Ci się kiedykolwiek obserwować sposób oddychania swojego dziecka? Jak oddycha podczas zabawy, słuchania bajek, w czasie snu? Noskiem czy ustami? Czy ma otwartą buzię? Czy podczas oddychania porusza się coś więcej poza klatką piersiową? Czy unoszą się ramiona? Na te pytania warto sobie odpowiedzieć. Jest to bardzo ważne, ponieważ nieprawidłowy sposób oddychania dziecka może być przyczyną różnego rodzaju zaburzeń właściwego rozwoju.

Oddychanie jest czynnością biologiczną niezbędną do życia. Ustny tor oddechowy w ciągu dnia i podczas snu może być spowodowany licznymi problemami, które niosą za sobą konsekwencje. Dlatego tak ważne jest, aby kontrolować to, w jaki sposób oddycha Twoje dziecko. Od pierwszych chwil życia, na długo przed tym zanim dziecko zacznie mówić oddycha ćwicząc mięśnie oddechowe, a pośrednio artykulacyjne. Nieprawidłowy sposób oddychania już bardzo wcześnie przyczynia się do późniejszych wad wymowy. Można zastanawiać się co oddychanie ma wspólnego z wadami wymowy? – Ma i to bardzo wiele.

Nosem czy ustami? Prawidłowy sposób oddychania – jak powinien wyglądać?

Prawidłowy sposób oddychania powinien odbywać się przez nos przy zamkniętych ustach. Powietrze, które wdychamy jest ogrzane, nawilżone, a także oczyszczone. Oddychanie torem nosowym ma duży wpływ na właściwy rozwój zespołu ustno–twarzowego oraz prawidłową pozycję spoczynkową języka i warg.

Nieprawidłowy sposób oddychania, czyli ten odbywający się torem ustnym może prowadzić do niedotlenienia. Jest to spowodowanie tym, że podczas oddychania ustami do mózgu dociera mniej tlenu. Konsekwencją takiego stanu rzeczy może być ciągle zmęczenie, niewyspanie, a także trudności z koncentracją uwagi, słabsze wyniki w nauce, nadpobudliwość. Najbardziej niepokojące mogą okazać się bezdechy senne.

Wszystkie dzieci z natury oddychają nosem. Zdarza się, że dzieci mimo, że oddychają nosem, mają podczas snu, czy zabawy otwarte usta. W takiej sytuacji wskazana jest wizyta u logopedy, który wdroży odpowiednie działania przyczyniające się do domknięcia żuchwy.

Przyczyny oddychania ustami

Do najczęściej występujących przyczyn oddychania torem ustnym możemy zaliczyć:

• częste infekcje górnych dróg oddechowych (zatkany nos)
• alergie
• przerośnięte migdały
• polipy
• skrzywioną przegrodę nosową
• krótkie wędzidło języka
• obniżone napięcie mięśniowe
• długie korzystanie ze smoczka
• ssanie kciuka

Do sytuacji, w której dziecko zaczyna oddychać przez usta dochodzi najczęściej, gdy nos staje się niedrożny. Częste infekcje górnych dróg oddechowych mogą doprowadzić zatem do tego, że oddychanie torem ustnym u dziecka stanie się nawykiem. Im dłużej dziecko będzie niewłaściwie oddychało, tym trudniej będzie zmienić nawyki. Niewątpliwie należy jak najszybciej ustalić przyczynę nieprawidłowego toru oddechowego, a także doprowadzić do jej usunięcia. W tym celu należy skontaktować się z logopedą, który nauczy dziecko prawidłowego sposobu oddychania.

Do najważniejszych konsekwencji  oddychania przez usta można zaliczyć:

• częste infekcje górnych dróg oddechowych
• nieprawidłową  pozycja spoczynkową języka i warg
• nieprawidłowy sposób połykania
• zmiany wyglądu twarzoczaszki
• obniżone napięcie mięśniowe w obrębie aparatu mowy
• wady zgryzu
• wady wymowy

Obserwuj zatem czy Twoje dziecko: 

• śpi z otwartymi ustami
• chrapie podczas snu
• zatrzymuje oddech w trakcie snu (bezdech senny)
• wybudza się ze snu
• jest zmęczone po przebudzeniu
• ma obniżoną koncentrację uwagi

Nieprawidłowy tor oddechowy a wady wymowy

Dlaczego pozycja spoczynkowa języka jest ważna? Oddychanie torem ustnym wpływa na zaburzenia artykulacji. Gdy dziecko oddycha ustami, język ma nieprawidłową pozycję spoczynkową – leży na dnie jamy ustnej lub znajduje się między zębami/wargami. Podczas oddychania przez usta ułożenie języka jest zupełnie inne. Znajduje się on na dnie jamy ustnej, oznacza to, że obciąża żuchwę. Dzieci oddychające przez usta mają często wąski łuk szczękowy w kształcie litery V, a ich podniebienie jest wysklepione wysoko. Stale obniżone napięcie mięśniowe w obrębie twarzy przyczynia się do osłabienia pracy mięśni. Nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka, brak właściwej pracy mięśni warg może prowadzić do wadliwej artykulacji głosek [p, b, m]. Wymienione wyżej przyczyny oddychania ustami mają również wpływ na wymowę interdentalną (międzyzębową).

Warto przyglądać się dziecku w sytuacji, gdy jest skoncentrowane, np. na zabawie, oglądaniu tv itp. Podczas oddychania torem ustnym można zaobserwować u dziecka nadmierne ślinienie się, bladość, popękane usta, suchość w gardle.

Wizyta u logopedy

Logopeda podczas oceny oddechu sprawdza:

• drogę oddechową
• typ oddychania
• pozycję głowy względem kręgosłupa
• pozycję głowy względem całego ciała
• pozycję języka w jamie ustnej
• pozycję warg i żuchwy

Zaburzenia oddechowe wymagają konsultacji nie tylko z logopedą. Warto zatem nawiązać współpracę z innymi specjalistami, którzy mogą pomóc w zdiagnozowaniu przyczyny i prowadzeniu leczenia. Do takich specjalistów możemy zaliczyć:

• laryngologa
• alergologa
• fizjoterapeutę
• osteopatę
• ortodontę

Jeśli dziecko oddycha przez usta i ma problemy logopedyczne, w pierwszej kolejności należy udać się do laryngologa. Celem takiej wizyty jest znalezienie przyczyny. W sytuacji, gdy przyczyna zostanie wyeliminowana należy jak najszybciej rozpocząć terapię logopedyczną.

Zmiany, jakie zachodzą w konsekwencji nieprawidłowego toru oddychania mają znaczący wpływ na rozwój narządu żucia, sprawności artykulacyjnej, a także na produkcję dźwięków mowy. Czynniki te rozkładają się w czasie. Nakładając się na siebie stwarzają niekorzystne warunki dla rozwoju mowy. Należy zatem bacznie obserwować swoje dziecko. W razie jakichkolwiek wątpliwości skontaktować się ze specjalistą.

Podsumowując oddech to podstawa. Przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Prawidłowy sposób oddychania reguluje procesy fizjologiczne w naszym ciele. Oddech wpływa na pracę naszego mózgu. Powolny, delikatny, głęboki oddech przyczynia się do poprawienia jakości snu. Oddychanie nosem zarówno w dzień jak i w nocy utrzymuje prawidłową objętość oddechową, a także ma pozytywny wpływ na jakość snu i podnosi poziom energii. Warto pamiętać o tym, że wypracowanie prawidłowego oddechu przyczynia się do wyeliminowania wad wymowy.

Bibliografia

1.McKeown P., Zamknij usta. Podręcznik oddychania metodą Butejki, 2016.

2.Pluta-Wojciechowska D., Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacyjnych, 2013.