JAROSŁAW GUSTAW farmaceuta

W tym artykule postaram się przedstawić:

• czym jest zaburzenie depresyjno-lękowe
• epidemiologia depresji i lęku
• rodzaje i objawy zaburzeń depresyjno-lękowych

Epidemiologia depresji

Niestety dzisiejszy świat i jego mechanizmy takie jak korporacyjny wyścig szczurów, brak higieny pracy, jak również coraz bardziej skomplikowany świat, którego mechanizmy są coraz mniej zrozumiane przez społeczeństwa, powodują lawinowy wzrost zaburzeń depresyjnych i lękowych. Swoje dokłada też prasa i Internet, w którym informacje dające zarobić wydawcom czy też autorom artykułów muszą wzbudzać emocje i są to zazwyczaj emocje negatywne. Doprowadza to do sytuacji wszechogarniającego nas zalewu informacji podwyższających niepokój i lęk, które w konsekwencji często prowadzą do depresji. Ostatnie lata epidemii, a obecnie wojny za naszymi granicami spowodował lawinowy wzrost zaburzeń depresyjno-lękowych. Obecnie okres oczekiwania na wizytę w związku z depresją u lekarza specjalisty drastycznie wzrósł, ale rzeczywista liczba przypadków jest wielokrotnie wyższa. Depresja jest poważnym zaburzeniem psychicznym, które wpływa na to, jak pacjent czuje, myśli i radzi sobie z codziennymi czynnościami, takimi jak spanie jedzenie czy praca. Zaburzenia depresyjno-lękowe są główną przyczyną niesprawności zdrowotnej i główną przyczyną samobójstw. Dane sprzed pandemii mówią o 350 mln ludzi cierpiących na depresję na całym świecie, z czego 83 mln w Europie. W Polsce 1,5 mln, i jest to wyraźnie niedoszacowana liczba. Dane te pochodzą sprzed pandemii, a więc obecna skala może być znacznie wyższa. Według WHO depresja stanowi czwarty najważniejszy problem zdrowotny na świecie. W roku 2025 choroba niedokrwienna serca i depresja będą stanowiły główną przyczynę niepełnosprawności społeczeństw. Kobiety dwa razy częściej niż mężczyźni chorują na depresję, u kobiet prawdopodobieństwo wystąpienia depresji wynosi 25%, u pacjentów z przewlekłymi schorzeniami somatycznymi nawet do 40%. Depresja dotyczy ludzi wszystkich ras i wszystkich grup etnicznych o każdym statusie społecznym w każdym wieku, również dzieci.

Rodzaje i objawy zaburzeń lękowo-depresyjnych

Według DSM V objawy dużego zaburzenia depresyjnego można podzielić na główne i towarzyszące.

Główne to:

• depresyjny nastrój przez większość dnia,
• zmniejszenie zainteresowania lub odczucia przyjemności przez większość dnia (anhedonia).

Objawy towarzyszące to:

• zmniejszenie koncentracji i zdolności do myślenia,
• psychomotoryczne pobudzenie lub opóźnienie,
• zmęczenie lub utrata energii,
• wzrost lub utrata masy ciała,
• zaburzenia snu,
• myśli samobójcze,
• utrata własnej wartości lub poczucie winy.

Aby postawić diagnozę, depresji 5 lub więcej z powyższych objawów, w tym przynajmniej jeden główny powinno trwać co najmniej 2 tygodnie. Depresja rozwija się bardzo często we wczesnym okresie życia i pierwszy epizod występuje przed 30. rokiem życia. Co bardzo ważne jeśli wystąpi jeden epizod to szansa na nawrotu choroby z drugi epizodem wynosi 60% natomiast jeśli wystąpi drugi epizod depresyjny, to szansa na wystąpienie trzeciego to 70%, po trzecim prawdopodobieństwo wystąpienia czwartego i kolejnego to już 90%. Depresja często towarzyszy takim schorzeniom, jak:

• zawał serca,
• udar,
• schorzenia onkologiczne,
• SM,
• cukrzyca,
• choroba Parkinsona,
• przewlekły ból,
• otępienie.

Rodzaje depresji:

• Pojedynczy epizod depresyjny.
• Nawracające zaburzenia depresyjne (co najmniej dwa przedzielone od siebie kilkoma miesiącami).
• Dystymia (bardzo często występująca u ludzi starszych) – przewlekłe obniżenie nastroju z mniejszym nasileniem występujące co najmniej 2 lata.
• Choroba afektywna dwubiegunowa, w której okresy depresji występują na przemian z okresami ekstremalnie wysokiego nastroju (euforia, mania).

Czynniki ryzyka wystąpienia depresji

• Genetyczne, jeśli ktoś z rodziny przebył depresję.
• Zwiększone ryzyko u osób z niską samooceną i wrażliwych na stres.
• Wpływ ma również stan cywilny i społeczno-ekonomiczny.

Najczęściej depresja jest wynikiem współdziałania różnych czynników, należących do różnych kategorii psychologicznych, kulturowych i biologicznych.

Mechanizmy neurobiologiczne powstawania depresji

Jedną z podstawowych teorii powstawania zaburzeń depresyjnych w OUN są zaburzenia w przekazywania impulsów w różnych częściach mózgu. Przekazywanie impulsów dokonuje się na drodze uwalniania i usuwania takich przekaźników, jak dopamina, serotonina i noradrenalina. Impuls jest przekazywany przez uwolnienie neuroprzekaźnika z zakończenia presynaptycznego neuronu, do przestrzeni międzysynaptycznej i pobudzenie receptorów na zakończeniu neuronu postsynaptycznego. By impulsy mogły przebiegać bez zakłóceń, potrzebna jest odpowiednia ilość neuroprzekaźników, takich jak dopamina, noradrenalina i serotonina w przestrzeni międzysynaptycznej.

W zależności od obszarów mózgu w których dochodzi do zaburzenia w przekazywaniu impulsów, występują objawy takie jak:

• kora przedczołowa: koncentracja, zainteresowanie, przyjemność, zmęczenie psychosomatyczne, poczucie winy, skłonności samobójcze,
• jądro migdałowate: nastrój, poczucie winy,
• podwzgórze: sen, apetyt,
• móżdżek: zmęczenie,
• ciało prążkowane: zmęczenie.

W zależności od neuroprzekaźnika spadek aktywności powoduje:

1. Serotonina – lęk, poczucie winy, brak własnej wartości, bezsenność, zmianę masy ciała, wrogość, drażliwość, strach, obsesję, myśli samobójcze.
2. Noradrenalina – zaburzenia koncentracji, apatia, utrata energii, objawy somatyczne, znużenie zmęczenie, utrata zainteresowania.
3. Dopamina – brak motywacji, pesymizm, brak odczuwania przyjemności, zaburzenia funkcji poznawczych.

Warto w tym momencie poświęcić więcej uwagi zaburzeniom w przekaźnictwie noradrenergicznym które, mogą dawać wiele błędnie odczytywanych przez pacjenta sygnałów bólowych i somatycznych. Są to bóle pleców, bóle mięśni, bóle w klatce piersiowej, bóle żołądka, kołatanie serca, zawroty głowy. Często pacjenci ci są diagnozowani bez skutku przez wiele miesięcy, co pochłania koszty i czas. U pacjenta z objawami somatycznymi po wykluczeniu schorzeń przez badanie fizykalne i laboratoryjne lekarz powinien kierować pacjenta do specjalistycznej oceny psychiatrycznej. Lekarz Psychiatra ocenia stan pacjenta przez wywiad , jak również na podstawie potwierdzenia i oceny depresji.

Najczęściej stosowanymi skalami są:

• Montgomery – Asberg Depression Rating Scale (MADRS),
• Hamilton Depression Rating Scale (HAM-D),
• Major Depression Inventory (MDI).

Wszystkie ww. skale polegają na odpowiedziach na zadawane przez lekarza pacjentowi pytania, by dowiedzieć się czy wystąpił epizod depresyjny i jakie jest jego nasilenie. Możemy ocenić, z jakim epizodem mamy do czynienia i dostosować terapię.

Nasilenie depresji może przybierać różny stopień:

• epizod depresji łagodny,
• epizod depresji umiarkowany,
• epizod depresji ciężki,
• epizod depresji ciężki z objawami psychotycznymi,
• zaburzenie depresyjne nawracające.

Na zakończenie cz. I warto wspomnieć o kilku ważnych sprawach:

• nie stygmatyzujmy pacjentów z depresją, każdy z nas lub naszych najbliższych może być dotknięty tą chorobą,
• jeśli mamy dolegliwości bólowe, zaburzenia nastroju i zaburzenia snu, po wykluczeniu schorzeń fizykalnych powinniśmy zastanowić się nad leczeniem przeciwdepresyjnym,
• współczesna medycyna przez nowoczesną farmakoterapię daje sobie doskonale radę z leczeniem depresji,
• obecnie stosowane nowoczesne leki są bezpieczne i skuteczne, jednocześnie nie zaburzają codziennego życia i aktywności zawodowej.

O farmakoterapii leczenia depresji i dostosowaniu leków do pacjenta postaram się napisać w następnym artykule.