AGNIESZKA GAWRYŚ
mgr, diagnosta laboratoryjny
Czym jest „choroba pocałunków” – kilka słów o mononukleozie zakaźnej
Mononukleoza zakaźna to choroba wirusowa wywołana wirusem Epsteina – Barr (EBV). Wirus przenoszony jest głównie ze śliną chorego, stąd też mononukleoza nazywana jest chorobą pocałunków. Jednak nie tylko poprzez pocałunki może dość do zakażenia. Użycie tego samego kubka do picia, sztućców lub zabawki, która wcześniej była w buzi chorego dziecka ułatwia rozprzestrzenianie się wirusa. O takie zachowania łatwo w przedszkolach i żłobkach, gdzie trudno dopilnować higieny małych dzieci.
W okresie wczesnego dzieciństwa choroba przebiega zwykle bezobjawowo. Nastolatkowie i dorośli najczęściej zarażają się poprzez pocałunki i drogę płciową. U nich choroba zazwyczaj daje objawy. Innymi drogami zakażenia wirusem są przeszczepy narządów i przetaczanie krwi. Im późniejszy wiek zachorowania, tym cięższe objawy i dłuższa potrzeba regeneracji. Okres namnażania się wirusa jest bardzo długi i wynosi od 30 do 50 dni. Sama choroba trwa średnio 2-3 tygodnie.
Objawy mononukleozy u dzieci
W przypadku dzieci do 10. roku życia mononukleoza przebiega zazwyczaj skąpoobjawowo i bywa niezauważana. U starszych dzieci, młodzieży i młodych dorosłych często mylona jest z przeziębieniem lub infekcją migdałków. Pojawia się osłabienie, złe samopoczucie, katar, ból gardła, podwyższona temperatura ciała. W niektórych przypadkach mononukleoza może upodabniać się do grypy lub anginy bakteryjnej. Obserwujemy wtedy wysoką gorączkę i biało-żółtawy nalot na migdałkach. Wraz z czasem trwania choroby zaczynają pojawiać się objawy typowe dla mononukleozy, czyli:
– gorączka sięgająca blisko 40 stopni, utrzymująca się od 2-4 tygodni,;
– powiększone, bolesne i twarde węzły chłonne;
– może wystąpić opuchlizna powiek;
– ból z lewej strony brzucha spowodowany powiększeniem śledziony;
– zażółcenie powłok skórnych – gdy wirus zaatakuje już wątrobę;
– zapalenie spojówek;
– nudności, wymioty;
– nieswędząca wysypka odro- i różyczkopodobna.
Objawy mononukleozy u dorosłych
Mononukleoza u dorosłych rozwija się rzadziej i zwykle z typowymi jak u dzieci objawami: bólem gardła, gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych. Mogą wystąpić dreszcze, bóle kostno-stawowe, trudności z połykaniem, obrzęk śledziony i wątroby. Powrót do zdrowia wymaga znacznie dłuższego czasu i może trwać kilka miesięcy. Ozdrowieńcy skarżą się na przewlekłe zmęczenie i problemy z koncentracją.
U niektórych pacjentów mononukleoza może dawać powikłania. Występują bardzo rzadko, jednak gdy już się pojawią są groźne. Należą do nich pęknięcie śledziony, choroby wątroby i żółtaczka, zapalenie mięśnia sercowego, a nawet zapalenie mózgu. U osób z niedoborami odporności (np. po chemioterapii, zakażonych wirusem HIV) zakażenie EBV może prowadzić do rozwoju chłoniaków.
Diagnostyka mononukleozy
Diagnostyka mononukleozy zakaźnej jest trudna ze względu na jej podobieństwo do innych chorób. Diagnoza zazwyczaj opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym i wynikach badań laboratoryjnych.
Bardzo ważna w diagnostyce mononukleozy jest morfologia krwi. W morfologii obserwuje się wzrost całkowitej liczby krwinek białych ( parametr WBC ) z przewagą limfocytów o charakterystycznym wyglądzie opisywanym na wyniku jako limfocyty reaktywne (atypowe) oraz spadek liczby płytek krwi (małopłytkowość).
Umiarkowanemu podwyższeniu ulega białko CRP. W ostrej fazie zakażenia wirus atakuje wątrobę, co manifestuje się jej powiększeniem i wzrostem enzymów wątrobowych ALT i AST.
Odpowiedzią organizmu na wniknięcie wirusa jest produkcja przeciwciał, których celem jest jego zniszczenie, stąd w diagnostyce mononukleozy przydatne są badania serologicznych. Możemy wykonać szybki test kasetkowy, który ujawnia obecność, bądź brak przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom wirusa lub wykonać ilościowe oznaczenie ich poziomu. Na tej podstawie możemy stwierdzić, czy mamy do czynienia ze świeżym lub przebytym zakażeniem EBV. Po około 2-3 tygodniach od zakażenia, we krwi pojawiają się przeciwciała klasy IgM świadczące o świeżej infekcji. Natomiast o przebytym w przeszłości zakażeniu świadczyć będzie obecność przeciwciał klasy IgG. Należy jednak pamiętać, że jeśli badanie ilości przeciwciał IgM przeciw wirusowi zostanie wykonane za wcześnie ( w czasie do 2-3 tygodni od zakażenia ) wynik może być ujemny – przeciwciała istnieją w stężeniu niewykrywalnym przez test, mimo rozwijającej się infekcji.
Do dyspozycji diagnostycznej pozostaje również test molekularny PCR, który wykrywa materiał genetyczny DNA wirusa, jednak jest to badanie droższe i trudniej dostępne. Można posiłkować się badaniami mikrobiologicznymi. Pobrane wymazy z gardła pozwalają wykluczyć bakteryjne podłoże infekcji.
Leczenie i profilaktyka mononukleozy
Ponieważ mononukleoza jest chorobą wirusową, antybiotyki nie są skuteczne w jej leczeniu.
Nie ma dostępnego leku, ani szczepionki na wirus EBV, dlatego stosuje się leczenie objawowe: środki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Ważny jest odpoczynek, dużo snu, zmniejszenie aktywności fizycznej i lekkostrawna dieta. Ciężki przebieg choroby wymaga skierowania do szpitala.
Profilaktyka mononukleozy zakaźnej to głównie przestrzeganie zasad higieny osobistej i uczenie tego już najmłodszych dzieci.
Źródła:
https://upacjenta.pl/poradnik/mononukleoza-zakazna-objawy-i-leczenie
