mgr farm. MARTA PIETROŃ

Bezsenność (insomnia), czyli zaburzenia rytmu snu, dotyka obecnie dość sporą część społeczeństwa. Zbyt wczesne budzenie się czy brak snu dającego wypoczynek znacząco przyczynia się do pogorszenia samopoczucia, rozdrażnienia i tym samym obniżenia jakości życia.

Co jest przyczyną bezsenności? Jak ją leczyć? Kiedy udać się do lekarza? Sen w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu odgrywa istotną rolę. Jest on niezbędny do regeneracji i odbudowy naszego mózgu oraz innych tkanek organizmu. W przypadku bezsenności pojawia się trudność z zasypianiem, lekkość snu, częste wybudzanie, przez co ma się wrażenie, że mózg stale pozostaje w stanie czuwania. Efektem tego jest rozdrażnienie, zmęczenie tuż po przebudzeniu, senność w ciągu dnia, a także obniżona koncentracja i wydajność pracy.

Przyczyny i objawy bezsenności

Bezsenność ze względu na dość dużą częstość występowania możemy uznawać za chorobę cywilizacyjną. Dotyczy ona nie tylko osób dorosłych, ale również dzieci, które manifestują ją jako moczenie nocne. Prawdopodobieństwo wystąpienia bezsenności u każdego człowieka jest duże, co wynika z wielu czynników mających wpływ na problemy ze snem

Do najczęstszych z nich zaliczamy:

• zmiana rytmu dnia: praca zmianowa lub zmiana stref czasowych,
• nadmierny hałas lub światło,
• ekstremalne temperatury,
• sen w nowym miejscu,
• nadmierny wysiłek fizyczny lub pobudzenie umysłowe przed położeniem się do łóżka,
• wystąpienie silnego stresu spowodowanego np.: przeprowadzką, utratą bliskiej osoby, egzaminem, stratą pracy,
• przyjmowanie leków: fluoksetyna, karbamazepina, fenytoina, diuretyki, kofeina, teofilina,
• częste spożywanie dużych ilości alkoholu, przyczyny biologiczne:
• starszy wiek, ciąża,
• schorzenia psychiatryczne: depresja, manie, schizofrenia, choroby lękowe,
• inne choroby: mózgowe zaburzenia ukrwienia, chroniczne bóle, bezdech nocny, nadczynność tarczycy.

Osoba cierpiąca na problemy ze snem będzie uskarżać się na wydłużony czas zasypiania (powyżej 30 minut), zakłócony przebieg snu – przedwczesne budzenie się po mniej niż 6 godzinach snu, uczucie zmęczenia tuż po przebudzeniu oraz odczuwalną senność w ciągu dnia.

Rozpoznanie bezsenności

Prawidłowo przeprowadzony wywiad z osobą skarżącą się na bezsenność pozwoli ustalić, czy konieczna jest konsultacja lekarska. Z pomocą pacjenta należy określić czas trwania dolegliwości, czy w ostatnim czasie występowały zdarzenia mogące mieć wpływ na stan emocjonalny oraz czy i jakie leki przyjmuje. Na podstawie tych informacji można zidentyfikować bezsenność jako stan przejściowy (poniżej 3 tygodni) albo jako stan przewlekły (powyżej 3 tygodni) wymagający konsultacji lekarskiej. W przypadku trudności z identyfikacją przyczyny problemów ze snem warto zachęcić pacjenta do prowadzenia dzienniczka snu, w którym zawrze informacje na temat godziny położenia do łózka oraz pobudek w ciągu nocy. Warto zaznaczyć, że wraz z wiekiem zmienia się zapotrzebowanie na sen. I tak, dla osoby w przedziale wiekowym 18-30 lat czas na sen wynosi 8 godzin, dla osób 30- 45 jest to 7 godzin, a dla osób powyżej 45. roku życia jest to zaledwie 6 godzin.

Leczenie niefarmakologiczne

Niezwykle istotna dla każdego powinna być codzienna higiena snu. Ma ona wpływ na jakość snu, a tym samym przekłada się to na samopoczucie oraz witalność w ciągu dnia. W dalszej części artykułu przedstawiono zasady, które warto wprowadzić do swojej codzienności.

HIGIENA SNU

• regularne pory zasypiania i wstawania,
• unikanie przekąsek, alkoholu i napojów kofeinowych przed snem,
• u nikanie drzemek w ciągu dnia oraz odsypiania,
• unikanie wysiłku fizycznego i umysłowego bezpośrednio przed snem,
• rezygnacja z telewizji przed snem,
• zapewnić optymalną temperaturę do spania 18-20°C.

Leczenie farmakologiczne

Podstawą leczenia farmakologicznego są leki przeciwhistaminowe – difenhydramina i prometazyna, wykazujące działanie uspokajające oraz nasenne przez blokowanie receptorów H1. Umożliwiają one niezakłócony przebieg snu, należy jednak pamiętać, aby przyjmować je na około godzinę przed snem oraz na 8 godzin przed planowaną pobudką. W przeciwnym razie może dojść do problemów z koncentracją oraz ograniczeniem uwagi. Czas leczenia nie powinien przekraczać tygodnia. W aptece dostępne są również preparaty zawierające melatoninę – hormon wydzielany przez szyszynkę, który reguluje rytm okołodobowy. Wykazuje działanie chronobiotyczne – odpowiednio podawany synchronizuje fazę snu z pożądanym rytmem człowieka, dlatego jest stosowany w przypadku problemów ze snem spowodowanych zmianą stref czasowych. W przypadku bezsenności z powodu zdenerwowania, warto w pierwszej kolejności sięgnąć po leki ziołowe na bazie waleriany, która przy regularnym stosowaniu od 1 do 2 tygodni wykazuje działanie uspokajające.