DR LILIANNA KLIMEK

pedagog

Bajki terapeutyczne mają wspaniałą moc – wzmacniają zasoby osobiste małego czytelnika, oswajają dziecko z trudnymi emocjami oraz wskazują, jak radzić sobie z konkretnymi problemami.

Choć dostępna na rynku wydawniczym oferta bajek jest bogata, to nie zawsze „gotowa” bajka, która porusza dany problem, spełnia nasze oczekiwania. Wtedy najprostszym rozwiązaniem wydaje się samodzielne napisanie bajki. Nie jest to tak skomplikowane i trudne, jak mogłoby się wydawać. Na początek warto jest zapoznać się z kilkoma wzorcowo napisanymi bajkami (np. Marii Molickiej lub Doris Brett), by wiedzieć, o jakiego typu przekaz chodzi. Fundamentalną zasadą jest umiejętność spojrzenia na świat oczami dziecka.

Bajki terapeutyczne, aby były skuteczne, muszą być odpowiednio skonstruowane. Tworząc je, warto zastosować się do poniższej instrukcji.

Po pierwsze zastanów się, jaki problem ma dziecko, w czym chcesz mu pomóc. Może boi się ciemności, przeżyło jakąś porażkę, niepowodzenie lub nie radzi sobie z nieśmiałością? Problem dziecka musi być powtarzalny i powracać.

Po drugie wymyśl bohatera i osadź go w sytuacji, która stanowi dla niego problem. W roli bohaterów dobrze sprawdzają się postaci bajkowe – przedmioty, zwierzątka mówiące ludzkim głosem, stwory nie z tego świata. Pamiętaj jednak, by bohater nie przypominał z imienia czy wyglądu Twojego dziecka, aby maluch nie czuł się zdemaskowany i natrętnie pouczany. Następnie pokaż i szczegółowo opisz. jakie bohater przeżywa emocje, w zderzeniu z trudną sytuacją (np. smutek, załamanie, poczucie beznadziei, że świat się zawalił, lęk, poczucie braku wyjścia) i jak się zachowuje (np. płacze, zamyka się w pokoju, nie chce o tym rozmawiać). Nie bój się mocnych słów typu wściekłość, nienawiść, sięgaj też po opisowe sformułowania (np. myślał, że pęknie ze złości). Ważne, aby dziecko zrozumiało związek konkretnej sytuacji z takimi, a nie innymi uczuciami bohatera oraz nauczyło się nazywać własne emocje.

Po czwarte wprowadź „eksperta”, czyli postać, która wysłuchuje bohatera, pozwala mu się wyżalić, pomaga nazwać emocje, znaleźć ich przyczyny, akceptuje jego uczucia, daje wsparcie emocjonalne (ekspert opowiada o swoim podobnym przeżyciu, doświadczeniu, zwierza się). Może nim być stare drzewo, mądra sowa lub wiatr. Ekspert namawia bohatera do zmiany sposobu myślenia, odczuwania, wzmacnia go, przedstawiając korzyści zmian. Jednak nie może rozwiązać problemu za bohatera! W usta eksperta możesz włożyć swoje słowa – pełne wiary w możliwości dziecka i akceptacji dla jego uczuć. Spotkanie z ekspertem pokazuje dodatkowo dziecku, że dobrym sposobem radzenia sobie z problemami jest otwarta rozmowa. Pamiętaj jednak, aby małego czytelnika traktować z szacunkiem, bez fałszu, pobłażliwości i „ściemy moralizatorskiej”, bo taką opowieść dziecko odrzuci.

Kolejny etap przy pisaniu opowiadania terapeutycznego, to ukazanie bohatera w obliczu spotkania z ekspertem. Daje mu to wzmocnienie, choć nie od razu musi ekspertowi wierzyć. Pokaż wahanie, mieszaninę uczuć panującą w sercu bohatera, który ostatecznie przełamuje niechęć i podejmuje próbę zmiany postępowania. Następnie pokaż, jaka zmiana nastąpiła u bohatera w zakresie jego postaw – myślenia, odczuwania i zachowania. Opisz to, co chcesz osiągnąć przez bajkę na poziomie zachowania (np. przyjęcie pomocy, dostrzeżenie sensu działania) i jakie nowe emocje chcesz wywołać (dziecko czuje się ważne, potrzebne, silne, dzielne).

Tworząc fabułę opowiadania, pamiętaj, że musi ona rozwijać się od trudności, przez apogeum uczuć, a potem stopniowo zbliżać się do szczęśliwego zakończenia, w którym bohater pozbywa się lęku, zdobywa nowe umiejętności radzenia sobie w sytuacjach dotąd trudnych dla niego, o których teraz potrafi myśleć pozytywnie. Pokaż efekty zmian, opisz pozytywne emocje u bohatera, które pojawiają się w związku z rozwiązaniem problemu.

Pisząc bajkę-pomagajkę, warto pamiętać jeszcze o kilku zasadach. Akcja powinna rozgrywać się w miejscu dobrze znanym dziecku (dom, przedszkole), czasem w świecie fantastycznym. Jednak niezależnie od miejsca, zawsze rządzą tam takie same prawa i zasady, jakie obowiązują w świecie ludzi. Nie wprowadzaj magii jako metody rozwiązywania problemu. Dziecko musi znaleźć w bajce realną poradę, a sposoby poradzenia sobie z trudnością muszą być dostępne dziecku i wymagające jego zaangażowania. Ponadto opowiadanie nie może mieć morału, nie może pouczać. Pamiętaj też o dołączeniu do bajki elementów humorystycznych.

Warto podjąć trud samodzielnego napisania bajki, gdyż w końcu to rodzic zna najlepiej własne dziecko. Bajki są wspaniałym sposobem do nawiązania bliskiej i emocjonalnej więzi z maluchem.