Jak się przygotować, o czym możemy się dowiedzieć z badania
mgr Dominika Kabacińska
Badanie ogólne moczu jest jednym z najczęściej zlecanych testów diagnostycznych – i nie bez powodu. Mimo że to proste badanie kojarzy się raczej z rutynową kontrolą, jego wartość kliniczna jest ogromna. Mocz jest wytworem pracy nerek, które filtrują krew i usuwają z niej zbędne produkty przemiany materii. To, co znajduje się w moczu, może zdradzić lekarzowi bardzo wiele: od obecności infekcji, przez nieprawidłową pracę nerek, aż po zaburzenia metaboliczne, takie jak cukrzyca. Jak przygotować się do badania? Aby wynik badania był wiarygodny, należy się do niego odpowiednio przygotować. Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej (PTDL) zaleca, aby próbka moczu była pobierana rano, zaraz po przebudzeniu, najlepiej po nocnym spoczynku. Właśnie wtedy mocz jest najbardziej skoncentrowany i zawiera najwięcej istotnych informacji. Przed pobraniem próbki należy dokładnie umyć okolice intymne, aby zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia, np. bakteriami. Do badania pobiera się tzw. środkowy strumień – pierwszą porcję moczu należy oddać do toalety, kolejną (ok. 50 ‑100 ml) do jałowego pojemnika, a resztę znów do toalety.
Dzień przed badaniem dobrze jest unikać intensywnego wysiłku fizycznego, który może przejściowo zwiększyć obecność białka w moczu. Zaleca się też powstrzymanie od współżycia płciowego przez minimum 2 ‑3 dni. Warto również unikać spożywania niektórych produktów spożywczych, takich jak buraki, jagody czy marchew – mogą one zmienić barwę moczu, co utrudni jego ocenę. Kobiety powinny pamiętać, aby nie wykonywać badania w czasie miesiączki ani tuż po niej, ponieważ krew menstruacyjna może zaburzyć wynik. Jeśli chodzi o dzieci i niemowlęta, do pobrania moczu należy użyć specjalnych woreczków, które można zakupić w aptece – mocz z nocnika nie nadaje się do analizy.
Pobrany mocz należy dostarczyć do laboratorium możliwie jak najszybciej – najlepiej w ciągu dwóch godzin od pobrania. Jeśli nie jest to możliwe, próbkę można przechować w lodówce, ale nie dłużej niż przez cztery godziny. W przeciwnym razie może dojść do zmian w składzie chemicznym i rozkładu komórek, co wpłynie na jakość wyniku.
JAK WYGLĄDA BADANIE?
Samo badanie polega na ocenie trzech grup parametrów: właściwości fizycznych, składu chemicznego oraz mikroskopowego osadu moczu. W pierwszej kolejności diagnosta laboratoryjny ocenia barwę i przejrzystość próbki, a także jej odczyn (czyli pH) oraz ciężar właściwy, który może świadczyć o nawodnieniu organizmu. Następnie analizuje się obecność składników chemicznych – glukozy, białka, ciał ketonowych, bilirubiny, leukocytów czy azotynów. To właśnie te parametry mogą jako pierwsze zasugerować np. infekcję dróg moczowych lub cukrzycę.
Kluczowym etapem jest jednak analiza elementów upostaciowanych moczu – czyli tzw. osadu. Tradycyjnie odbywa się to pod mikroskopem po odwirowaniu próbki, co pozwala wykryć m.in. komórki nabłonkowe, leukocyty, erytrocyty, wałeczki, bakterie czy kryształy. Jednak nowoczesne laboratoria coraz częściej korzystają z automatycznych analizatorów moczu wyposażonych w technologię cytometrii przepływowej. Umożliwia ona dokładny pomiar i klasyfikację elementów komórkowych w moczu natywnym, bez konieczności wirowania. Dzięki temu pomiar staje się bardziej powtarzalny, precyzyjny i mniej zależny od doświadczenia osoby analizującej próbkę. Cytometryczna analiza pozwala m.in. rozróżnić typy komórek i precyzyjnie ocenić liczbę wałeczków czy bakterii – co jest szczególnie istotne w diagnostyce chorób nerek i infekcji dróg moczowych.
Co ważne, nieprawidłowości wykryte w badaniu ogólnym moczu nie zawsze oznaczają chorobę, ale zawsze wymagają interpretacji w szerszym kontekście klinicznym. Lekarz, który zna objawy pacjenta, historię chorób i inne wyniki badań, będzie w stanie określić, czy dana zmiana ma znaczenie medyczne. Choć może wydawać się mało istotne, badanie ogólne moczu to cenne źródło wiedzy o naszym zdrowiu. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu i właściwemu pobraniu próbki możemy uzyskać wiarygodny wynik, który pozwoli wcześnie wykryć wiele problemów – zanim rozwiną się w poważne choroby.
Źródła:
- Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej: “Przygotowanie pacjenta do
badania ogólnego moczu” https://ptdl.pl/ index.php/strefa pacjenta/przygotowaniepacjenta- do-badania- ogolnego-moczu/ - Sysmex Polska: “Fluorescencyjna cytometria przepływowa” https://www. sysmex.pl/produkty/diagnostykalaboratoryjna/analityka- ogolna/fluorescencyjna-cytometria-przeplywowa/
