You are currently viewing Anemia, a może inna choroba?

Anemia, a może inna choroba?

  • Post category:Artykuły

MAGDALENA NIEŚPIAŁOWSKA

specjalista medycznej diagnostyki laboratoryjnej

Zapewne każdy z nas miał wykonywane badanie morfologii krwi. Jest to bardzo proste i niezwykle istotne badanie, które może wskazywać na wiele stanów chorobowych.

Najczęściej na podstawie wyniku morfologii krwi diagnozuje się anemię, zwaną inaczej niedokrwistością. Nie jest to oczywiście jedyne zaburzenie wykrywane we krwi. Anemia w wielu przypadkach jest objawem towarzyszącym innym stanom chorobowym. Zacznijmy od początku…

Anemia to grupa chorób, różniących się przyczyną, lecz mającą wspólne cechy: obniżenie poziomu hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych oraz wskaźnika hematokrytowego poniżej zakresu referencyjnego dla płci i wieku.

Każdy rodzaj niedokrwistości wymaga dokładnej i wnikliwej oceny wyniku badania morfologii krwi oraz wykonania szeregu specjalistycznych testów potwierdzających przyczynę jej powstania. Dolegliwości związane z anemią mogą być różne i zależą od przyczyny powstania anemii. Objawy, które zazwyczaj się pojawiają, są wspólne dla wszystkich rodzajów anemii i związane z niedotlenieniem tkanek. Pacjenci zazwyczaj mają bladą skórę i spojówki, mogą odczuwać ogólne osłabienie organizmu, bóle i zawroty głowy. Są senni i apatyczni. Mogą pojawiać się omdlenia, a także problemy z pamięcią i koncentracją uwagi. Czasami niedokrwistości może towarzyszyć uczucie zimna i ból w klatce piersiowej. Anemia może przebiegać z różnym nasileniem. Może mieć łagodny przebieg i łagodne objawy kliniczne lub też przebieg gwałtowny uzależniony od ilości utraconej krwi. Jeśli poziom hemoglobiny obniża się do poziomu 10 g/dl (niezależnie od płci i wieku), mówimy wówczas o łagodnej anemii. Umiarkowaną anemię obserwujemy, gdy poziom hemoglobiny krwi mieści się w zakresie 8,0- 9,9 g/dl,a ciężką postać, gdy hemoglobina spada poniżej 8 g/dl. Czas, w jakim dochodzi do obniżenia hemoglobiny, ma ogromne znaczenie kliniczne. Powolna utrata krwi i powolny spadek hemoglobiny wyzwala w organizmie szereg mechanizmów rekompensacyjnych, dzięki którym pacjent zachowuje dobrą formę i ma niewielkie objawy kliniczne. Szybka utrata krwi, np. podczas masywnego krwotoku w wyniku wypadku, czy zabiegu operacyjnego, może nawet doprowadzić do śmierci.

Wiedząc, że anemia jest objawem innych chorób warto skupić się na przyczynach powodujących utratę krwinek czerwonych. Anemię spowodowaną utratą krwi nazywamy pokrwotoczną. Powstaje ona na skutek nagłego krwotoku pourazowego, masywnego krwawienia z dróg rodnych, czy przewodu pokarmowego lub przewlekłego powolnego krwawienia np. w chorobach przewodu pokarmowego lub chorobie wrzodowej. Przewlekłe krwawienia z przewodu pokarmowego można potwierdzić testem na obecność krwi utajonej w kale, rutynowo wykonywanym w laboratoriach medycznych.

Konsekwencją utraty krwinek czerwonych jest niedobór żelaza w ustroju. Ten rodzaj niedokrwistości ma charakter mikrocytarny, co oznacza, iż produkowane są erytrocyty o bardzo małej objętości (MCV<80 fl). Problem dotyczy najczęściej kobiet z obfitymi lub częstymi krwawieniami miesięcznymi, kobiet ciężarnych u których zapotrzebowanie na żelazo jest większe, a także niemowląt i młodzieży w okresie dojrzewania. Do niedoboru żelaza w organizmie może dochodzić również z powodu złego wchłaniania tego pierwiastka np. u osób po resekcji części żołądka lub jelita, a także u chorych cierpiących na przewlekłe zapalenie jelit. niedobór żelaza w organizmie wymaga wykonania szeregu badań diagnostycznych m.in. poziomu żelaza w surowicy krwi, poziomu transferyny, ferrytyny, zdolności wiązania żelaza. Dokładna analiza tychże badań dostarcza lekarzowi informacji na temat ilości dostarczanego i wchłanianego żelaza oraz pozwala na wdrożenie skutecznej terapii. niedoborowi żelaza towarzyszą także specyficzne objawy takie jak sucha, łuszcząca się skóra, łamliwość włosów i paznokci, owrzodzenia w kącikach ust, a także opaczne łaknienie.

Do anemii może dojść również w przypadku pacjentów cierpiących na choroby przewlekłe, na skutek toczącego się procesu zapalnego lub zaburzenia produkcji czynników stymulujących prawidłowe działanie szpiku kostnego. Ten rodzaj anemii towarzyszy chorobom nowotworowym, przewlekłym chorobom nerek, chorobom układu pokarmowego lub chorobom autoimmunologicznym (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty).

Kolejną grupą niedokrwistości są te spowodowane przedwczesnym niszczeniem krwinek czerwonych. W stanie prawidłowym erytrocyty żyją ok. 120 dni, po tym czasie są niszczone w układzie siateczkowo- śródbłonkowym śledziony. W stanach patologicznych dochodzi do przedwczesnej hemolizy erytrocytów. Proces niszczenia krwinek i może zachodzić wewnątrz naczyń krwionośnych lub poza nimi. Organizm niszczy krwinki czerwone, które mają nieprawidłową budowę błony komórkowej. Taki stan spotykamy w anemii sierpowatokrwinkowej, sferocytozie wrodzonej lub talasemii. Do niszczenia erytrocytów dochodzi również w chorobach nabytych, gdzie organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwerytrocytarne pod wpływem toksyn, niektórych leków, lub czynników infekcyjnych. niedokrwistościom hemolitycznym towarzyszy często charakterystyczny objaw w postaci żółtaczki, gdyż w wyniku niszczenia erytrocytów zostaje uwolniona hemoglobina, która w wątrobie ulega dalszym przemianom do bilirubiny nadającej skórze i oczom żółty odcień. Od nasilenia procesu hemolizy zależy intensywność objawów klinicznych. najistotniejszym testem potwierdzającym obecność hemolizy jest badanie poziomu bilirubiny w surowicy krwi. rzadkim schorzeniem objawiającym się anemią jest nocna napadowa hemoglobinuria. Jest to stan, w którym w moczu występuje wolna hemoglobina, bez obecności krwinek czerwonych. Obecność barwnika krwi świadczy o nadmiernym niszczeniu erytrocytów w obrębie krążenia. Zabarwienie moczu w takich stanach jest zmienne, zależne od zawartości hemoglobiny (od jasnoczerwonego do prawie czarnego). nocna napadowa hemoglobinuria charakteryzuje się przewlekłą, wewnątrznaczyniową hemolizą, spowodowaną nabytym defektem błony komórkowej krwinek czerwonych. Główny objaw kliniczny stanowi hemoglobinuria nasilająca się w nocy, w czasie snu. Ciężkość choroby zależy od liczby nieprawidłowych erytrocytów, a jej rozpoznanie wymaga przeprowadzenia specjalistycznej diagnostyki.

Niedokrwistość może przybierać postać megaloblastyczną, co oznacza, że szpik kostny produkuje krwinki czerwone o znacznie większym rozmiarze, niż w stanie prawidłowym. najczęstszą przyczyną takiej niedokrwistości jest niedobór w diecie witaminy B12 i/lub kwasu foliowego. W grupie ryzyka znajdują się osoby stosujące dietę wegańską lub wegetariańską, osoby nadużywające alkoholu lub osoby starsze. Objawy mogą być podobne jak w innych typach niedokrwistości, czyli osłabienie organizmu, zmęczenie, zawroty głowy, przyśpieszone bicie serca, a także charakterystyczne np.: utrata czucia smaku, zaburzenia oddawania moczu, drętwienia i mrowienia kończyn lub zaburzenia nastroju. niedobór witaminy B12 może przybierać formę anemii złośliwej, którą diagnozuje się obecnością przeciwciał przeciwko komórkom okładzinowym żołądka lub czynnikowi wewnętrznemu (IF) – niezbędnemu przy wchłanianiu witaminy B12.

Niedobór kwasu foliowego może skutkować niepłodnością u obu płci, a u kobiet ciężarnych może doprowadzić do wad wrodzonych układu nerwowego płodu (wady cewy nerwowej).

Anemia niejedno ma oblicze. Może być symptomem innych groźnych chorób szpiku kostnego np. ostrych białaczek, zespołów mielodysplastycznych, szpiczaka plazmocytowego, lub być odpowiedzią na szkodliwe działanie środków mielotoksycznych. Zazwyczaj tym stanom towarzyszą zmiany w ilości i składzie krwinek białych oraz zaburzenia ilościowe płytek krwi.

Istotnym elementem profilaktyki niedokrwistości prowadzenie zdrowego stylu życia oraz pełnowartościowa, zbilansowana dieta. Pokarmy, które należy uwzględnić w prawidłowej diecie obejmują te o wysokiej zawartości żelaza np.: ciemnozielone warzywa liściaste, suszone owoce i orzechy. Pokarmy bogate w witaminę B12 to mięso, ryby, owoce morza, nabiał i jajka natomiast najwięcej kwasu foliowego zawierają owoce cytrusowe, kasza gryczana, ciemnozielone warzywa liściaste, rośliny strączkowe i produkty zbożowe. należy pamiętać również o niezbędnej suplementacji diety w stanach zwiększonego zapotrzebowania organizmu, lecz ten fakt należy omówić z lekarzem. Warto również pamiętać o regularnym wykonywaniu badań kontrolnych, a szczególnie kontroli morfologii krwi z rozmazem krwinek białych przynajmniej raz w roku.